Zabytkowy układ urbanistyczny Bytomia

Początki Bytomia są związane ze Wzgórzem św. Małgorzaty. Lokacja miasta na terenach położonych na północ od rzeki Bytomki miała miejsce w 1254 roku. Wtenczas ukształtował się średniowieczny Bytom z kwadratowym Rynkiem (obecny jest dwa razy większy - z powodu wyburzenia całego kwartału zachodniego) oraz z szachownicowym układem ulic, wychodzących z rogów placu rynkowego oraz ze środka dłuższych jego pierzei. Miasto otoczone było murem (zachowały się nieliczne pozostałości), śladem których są nazwy ulic Murarskiej i Wałowej. Jako że Bytom leżał na ważnym szlaku handlowym, prowadzącym z Małopolski na Śląsk, wprowadzały do niego bramy: na wschodzie Krakowska, a na zachodzie Gliwicka i Pyskowicka.

Rynek w Bytomiu obecnie

Do dziś niewiele pozostało z czasów średniowiecznego miasta. Najcenniejszym zabytkiem jest kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny - nieopodal Rynku, co świadczy o jego przedlokacyjnym pochodzeniu. Ponadto przetrwały gotyckie portale i sklepienia w piwnicach obecnie nieistniejącego już domu Gorywodów. Wiele odsłoniły również prace archeologiczne, prowadzone przy okazji rewitalizacji Rynku czy budowy centrum handlowego na placu Kościuszki. Obecna zabudowa miasta to wynik dynamicznego jego rozwoju w XIX i na początku XX wieku oraz zniszczeń spowodowanych przez II wojnę światową i czasy powojenne. Po pozbyciu się murów miasto rozrastało się - tworzono nowe place, bulwary, reprezentacyjne ulice. Na przełomie XIX i XX wieku powstał szereg pięknych kamienic, projektowanych we wszystkich stylach historycznych oraz w stylu modnej secesji. Do rejestru zabytków wpisano układ urbanistyczny miasta, zamknięty ulicami: Matejki, Piłsudskiego, Kwietniewskiego i Katowicką.