Katowice

HISTORIA

Pierwsze wzmianki o Katowicach pojawiły się w zapisach księdza Kazimierskiego z końca XVI wieku. Historia poszczególnych, współcześnie będących dzielnicami miasta, osad i wsi jest jednak o wiele starsza, a najstarszą spośród nich jest Dąb (koniec wieku XIII). Wieś Katowice rozwijała się prężnie w XIX wieku wraz z powstaniem berlińskiej kolei, która prowadziła do Mysłowic. Przekształcenie zaś leżących obok siebie wsi w ośrodek przemysłowy przypisuje się Franzowi Wincklerowi oraz Friedrichowi Wilhelmowi Grundmannowi – od 1839 r. pełniącego funkcję zarządcy dóbr katowickich. Tym sposobem w roku 1865 Katowice otrzymały prawa miejskie i wciąż się rozwijały oraz rozrastały bogacąc o nowe zakłady przemysłowe oraz wspaniałe budynki użyteczności publicznej.

W okresie międzywojennym Katowice przekształciły się z prowincjonalnego ośrodka przemysłowego w jedno z najważniejszych centrów gospodarczych Polski i stolicę najbogatszego regionu w kraju. W 1924 roku były siedzibą aż 53 banków, ośmiu zagranicznych przedstawicielstw dyplomatycznych, kilku międzynarodowych koncernów. Powstawały nowe dzielnice, luksusowe osiedla willowe, rozbudowywano infrastrukturę i wznoszono monumentalne budynki publiczne. Po 1939 roku miasto znalazło się pod okupacją niemiecką – Katowice stały się siedzibą prowincji Górnego Śląska w ramach administracji III Rzeszy. Po wojnie miasto odzyskało swoją pozycję jako ważny ośrodek administracyjny i przemysłowy. Przykrym, trzyletnim epizodem była zmiana nazwy Katowic na Stalinogród w 1953 r.

Jeszcze nie tak dawno miasto przez wielu postrzegane było jako symbol stereotypowo kojarzącego się Śląska: miejsca ciężkiego przemysłu, węgla i stali. Droga, jaką pokonały Katowice, stając się nowoczesną stolicą liczącej 2 miliony mieszkańców metropolii, jest zarazem przykładem transformacji, która dokonała się w całej Polsce.

Katowice dziś są miastem nowoczesnym, ważnym ośrodkiem kulturalnym, naukowym oraz biznesowym, prężnie rozwijającą się siedzibą i stolicą Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Miastem, które pochwalić się może architektonicznymi perełkami, licznymi wydarzeniami o przeróżnym charakterze (biznesowe, kulturalne, rozrywkowe, sportowe) oraz zielonymi parkami, skwerami, a nawet rezerwatami przyrody. Jednocześnie miastem, które nie zapomina o swojej industrialnej przeszłości, wręcz przeciwnie chwali się nią, pokazuje jak można ją pokazać na nowo i zachęca innych do jej poznawania.

ARCHITEKTURA

Katowice są miastem młodym, które może jednak zaoferować bardzo wiele przyjeżdżającym tu turystom. Godna uwagi jest tutejsza architektura, począwszy od wspaniałych kamienic mieszczańskich przełomu XIX i XX, przez budynek starego dworca, monumentalne gmachy np. Sejmu Śląskiego, czy równie imponującą sylwetkę katedry Chrystusa Króla. Miłośnicy architektury lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku powinni ruszyć śladem wytyczonego w Katowicach Szlaku Moderny. Na jego trasie znajdziemy prywatne wille, domy mieszkalne, gmachy urzędów, Kościół Garnizonowy, gmach Polskiego Radia Katowice, a nawet pierwszy w Polsce drapacz chmur. Dzięki takim kilkunastokondygnacyjnym budynkom, innowacyjnym jak na ówczesne czasy, Katowice były określane niegdyś mianem „polskiego Chicago”.  Obiekty wchodzące w skład szlaku znajdują się w okolicach Rynku i w południowej części Śródmieścia. Poszczególne budynki dzieli niewielki dystans, który z powodzeniem można pokonać piechotą.

Nowoczesne realizacje architektoniczne, na czele z budynkami wchodzącymi w skład Strefy Kultury, czy gmachem Centrum Informacji Naukowej i Biblioteki Akademickiej albo Centrum Nauki i Edukacji Muzycznej „Symfonia” to wielka duma miasta.

INDUSTRIAL

Katowice, których przeszłość związana jest nierozerwalnie z przemysłem, doskonale poradziły sobie z rewitalizacją wielu obszarów oraz obiektów postindustrialnych. Na terenie dawnej kopalni „Gottwald” dziś wznosi się jedna z największych w Polsce galerii handlowo-usługowych, a także kaplica oraz obiekt gastronomiczny i galeria sztuki. W miejscu, gdzie niegdyś znajdowała się kopalnia węgla kamiennego „Katowice” utworzona została Strefa Kultury, a dawne osiedla górnicze -  Nikiszowiec i Giszowiec cieszą się wielką popularnością wśród turystów.

Na terenie miasta znajdują się również obiekty Szlak Zabytków Techniki – jednego z najważniejszych produktów turystycznych województwa śląskiego. To tematyczny, samochodowy szlak turystyczno-kulturowy, łączący najcenniejsze i najciekawsze obiekty dziedzictwa przemysłowego regionu. W Katowicach zobaczyć można kilka niezwykłych obiektów tego szlaku:

• Giszowiec: osiedle górnicze zaprojektowane na wzór śląskiej wsi, z początku XX wieku, dziś częściowo objęte ochroną konserwatorską.
• Nikiszowiec: zwarte osiedle robotnicze o ceglanej zabudowie z wewnętrznymi dziedzińcami, uznawane za perłę śląskiej architektury.
• Galeria Szyb Wilson: prywatna galeria sztuki współczesnej mieszcząca się w dawnej łaźni kopalni Wieczorek, z kolekcją polskich i zagranicznych artystów.
• Muzeum Śląskie: nowoczesne muzeum zlokalizowane na terenie dawnej kopalni „Katowice”, z wystawami, biblioteką, salami edukacyjnymi i punktem widokowym.
• Fabryka Porcelany: zrewitalizowany kompleks przemysłowy z restauracją, galerią, salonem porcelany Bogucice i najwyższym piecem do pizzy w Polsce.
• Walcownia Cynku w Szopienicach: muzeum techniki w zabytkowym budynku z 1904 roku, z unikalnym ciągiem produkcyjnym i kolekcją motocykli Harley-Davidson i Indian

KULTURA

W Katowicach funkcjonuje wiele instytucji oraz placówek kultury i sztuki. Wśród nich wspomnieć trzeba o Muzeum Historii Miasta Katowic, Muzeum Archidiecezjalnym, Instytucji Kultury Katowice Miasto Ogrodów, Teatrze Korez, Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego. To także Instytucja Filmowa Silesia Film, Śląskie Centrum Wolności i Solidarności, Biblioteka Śląska i wiele innych. Tą jednak, która obecnie stanowi najważniejszą wizytówkę współczesnego, nowoczesnego miasta jest bez wątpienia Strefa Kultury, która powstała na terenie dawnej kopalni węgla „Katowice”. W jej skład wchodzą: Międzynarodowe Centrum Kongresowe, nowa siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia a także kompleks budynków składający się na nowoczesne Muzeum Śląskie. Strefę Kultury uzupełnia najbardziej znana budowla Katowic, czyli słynny Spodek. Wspaniała architektura doskonale współgra tu z otaczającą zielenią, stając się także doskonałym miejscem na spędzanie czasu wolnego i na spotkania.

Katowice są gospodarzem wielu cyklicznych imprez i wydarzeń kulturalnych jak chociażby Festiwal TAURON NOWA MUZYKA, OFF Festival Katowice, Śląski Festiwal Jazzowy, Rawa Blues, Międzynarodowy Festiwal Teatrów A PART, czy Międzynarodowy Letni Ogród Teatralny. 

W 2015 r. Katowice otrzymały tytuł Miasta Kreatywnego UNESCO w dziedzinie muzyki, sta­jąc się pierwszym Miastem Muzyki UNESCO w Europie Środkowo-Wschodniej. Katowice zo­stały ogłoszone również Europejskim Miastem Nauki 2024 (EMN 2024). Zdobyły także tytuł Polskiej Stolicy Kultury 2027, udowadniając, że przemysłowe dziedzictwo może stać się fundamentem nowoczesnej tożsamości kulturalnej. To efekt dwóch lat intensywnych działań – ponad 200 projektów artystycznych, niemal 60 wydarzeń w ramach programu „Spójnik” oraz bezprecedensowe badania, które stały się podstawą Strategii Rozwoju Kultury Katowic 2035. Zwieńczeniem całego procesu był Kongres „Metropolia Kultury”, który zgromadził ponad 400 osób z całego regionu.

ZIELEŃ

Choć wielu wciąż jeszcze może być zaskoczonych, to Katowice są jednym z najbardziej zielonych miast w Polsce. Ponad 42% powierzchni Katowic zajmują lasy, w tym pozostałości prastarej Puszczy Śląskiej z dwoma rezerwatami przyrody: Ochojec i Las Murckowski. Aktywny wypoczynek w katowickich lasach ułatwia sieć szlaków pieszych i rowerowych, specjalnie przygotowane wiaty turystyczne, miejsca do biwakowania, tablice edukacyjne. Na jego terenie funkcjonuje wiele parków, wśród których najpopularniejszymi są Park Kościuszki oraz Dolina Trzech Stawów. Ten pierwszy jest rozległym, zabytkowym parkiem, bardzo chętnie odwiedzanym przez Katowiczan. Idealny na długie spacery ale też świetny dla amatorów biegania, czy rowerów. Na jego terenie wznosi się zabytkowy, drewniany kościółek pod wezwaniem św. Michała Archanioła oraz 35 metrowa wieża spadochronowa. Park w Dolinie Trzech Stawów także chętnie wykorzystywany jest do rekreacji na powietrzu. Można tu wypożyczyć kajaki, a w sezonie letnim skorzystać z plaży. W sąsiedztwie Doliny Trzech Stawów znajduje się lotnisko Muchowiec – miejsce, gdzie organizowane są przeróżne koncerty. Warto przypomnieć, że w obrębie otoczonych lasami Katowic znajdują się aż dwa rezerwaty przyrody (Murckowski oraz Ochojec). Zielone osiedle Giszowiec, przypomina angielskie miasta-ogrody i stanowi przyjemne miejsce do spacerów. Na uwagę zasługuje również Wzgórze Wandy, najwyższy punkt Katowic (352 m n.p.m.) położony w Lesie Murckowskim, porośniętym ponad 300-letnimi bukami.

REKREACJA

Na terenie Katowic wytyczono wiele szlaków turystycznych, między innymi: Katowicki Szlak Spacerowy, Szlak Historii Górnictwa Górnośląskiego, czy Szlak Bohaterów Wieży Spadochronowej. Kilka katowickich obiektów wchodzi w skład popularnego Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego, czy Szlaku Śląskiego Bluesa, a Szlak Moderny wiedzie przez najbardziej interesujące obiekty (wille, domy mieszkalne, gmachy użyteczności publicznej) miasta. Wytyczone zostały tu także interesujące trasy rowerowe.