Oddział Odlewnictwa Artystycznego - Nowe Gliwice

Wszystko zaczęło się w 1796 roku, kiedy to w mieście nad Kłodnicą uruchomiono pierwszy na kontynencie (poza Wielką Brytanią) wielki piec opalany koksem. Sukces miał wielu ojców, ale najwięcej do powiedzenia miał szkocki wynalazca i przedsiębiorca – John Baildon. Po dwóch latach w hucie ruszyła gisernia, zajmująca się odlewaniem gotowych przedmiotów. Gliwicka odlewnia, wraz z bliźniaczymi zakładami w Berlinie i Sayn, zajmowała się produkcją zarówno armat, jak i odlewów artystycznych. Współpracowała z najwybitniejszymi artystami, wśród których były tak znane nazwiska, jak Karl Friedrich Schinkel, August Kiss czy Teodor Kalide. Hutą zachwycał się Julian Ursyn Niemcewicz, podróżujący po Śląsku w 1821 roku. Pisał:

„Gliwice odlewają w rozmaitych robotach do 100 000 cetnarów żelaza. Od ogromnych dział szturmowych do przedmiotów sztuk i najdrobniejszych łańcuszków, wszystko znaleźć tam można. Widziałem tam mosty całe, kraty, lwy, kandelabry, wazy, krucyfixy, medaliony wielkie i małe, krzyżyki, pierścionki, łańcuszki.”

Warto wspomnieć, że najwyższe pruskie odznaczenie wojskowe – Żelazny Krzyż – zostało po raz pierwszy odlane w Gliwicach w 1813 roku. Po II wojnie światowej tradycje huty gliwickiej przejęły Gliwickie Zakłady Urządzeń Technicznych (GZUT). Stąd wyszły tak znane pomniki, jak warszawska Nike, Pomnik Powstańców Śląskich w Katowicach, Wyspiańskiego w Krakowie.

Odział Odlewnictwa Artystycznego

Oddział Odlewnictwa Artystycznego Muzeum w Gliwicach utworzono w 1991 roku w jednej z hal dawnej huty na terenie GZUT. W 2010 r. zostało ono przeniesione i obecnie mieści się w odnowionej maszynowni dawnej kopalni „Gliwice”. Budynki założonej w 1901 roku kopalni projektowali Emil i Georg Zillmanowie – twórcy katowickich osiedli: Giszowca i Nikiszowca. W XXI wieku zrewitalizowano maszynownię, cechownię i willę dyrektora. W 2010 roku zaprezentowano w nowym miejscu wystawę multimedialną. Tak opisuje ją sam twórca aranżacji , Mirosław Nizio:

„Inspiracją dla wystroju ekspozycji stała się struktura miasta oraz architektura starych pieców hutniczych. Już same dokumenty ryciny, szkice po trosze określały charakter tego miejsca. W ten sposób powstały obiekty, które symbolicznie mają przedstawiać fabrykę oraz piece hutnicze: cztery kubiki, z których wydobywa się żar. (…) Bardzo ciekawym elementem są wnętrza pieców, do których zwiedzający mogą wchodzić i w których zapoznają się z uporządkowaną już chronologicznie historią odlewnictwa artystycznego od XVIII- do XX-wiecznych budowli przemysłu żeliwnego, gliwickich i okolicznych wyrobów artystycznych”.

Muzeum znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki.

Kronika Szlakowa

214 lat temu w Gliwicach powstała Królewska Odlewnia Żeliwa. Była to pierwsza odlewnia w naszej części Europy oparta na nowej technologii opalania pieca hutniczego koksem. Obecnie wytwory odlewni prezentuje Odział Odlewnictwa Artystycznego Muzeum w Gliwicach. Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje misterna i precyzyjnie wykonana żeliwna biżuteria. W przeszłości była ona bardzo popularna, do czego przyczyniły się dwa wydarzenia. Pierwszym była śmierć pruskiej królowej Luizy, żony Fryderyka Wilhelma III. W Prusach zapanowała wówczas żałoba - kobiety do czarnych sukien zaczęły nosić odlane z żeliwa krzyże z wprawioną podobizną królowej. Wkrótce potem rozpoczęto skuteczną akcję propagującą oddawanie klejnotów na poczet funduszy wojennych - w zamian obywatele pruskiego państwa otrzymywali żeliwne płytki lub sygnety.