Gmach Urzędów Niezespolonych w Katowicach

Gmach Urzędów Niezespolonych stanowi zachodnią pierzeję placu Sejmu Śląskiego w Katowicach. Powstał on w drugiej połowie lat 30. ubiegłego wieku, by pomieścić te urzędy administracji rządowej, które nie wprowadziły się do stojącego naprzeciwko gmachu Sejmu Śląskiego. Budynek Urzędu w stylu modernistycznym zaprojektował Witold Kłębkowski, nadając mu kształt leżącego prostopadłościanu. Na wschodniej fasadzie południowego ryzalitu przed II wojną światową była kamienna płaskorzeźba orła w koronie, dzieło Stanisława Szukalskiego, usunięta przez hitlerowców.

Gmach Urzędów Niezespolonych

Według obecnie obowiązującej definicji, administracja niezespolona to ta część administracji rządowej, która nie podlega bezpośrednio wojewodzie. W autonomicznym przed wojną województwie śląskim biura wojewody ulokowane były w potężnym gmachu Sejmu Śląskiego, gdzie sąsiadowały z administracją samorządową. W połowie lat 30. ubiegłego wieku przystąpiono do budowy gmachu Urzędów Niezespolonych. Na jego miejsce wybrano działkę położoną po zachodniej stronie placu Sejmu Śląskiego. Projekt przygotował architekt Witold Kłębkowski (w 1932 roku napisał on słynne zdanie: „Śląsk, ta najbardziej amerykańska dzielnica Polski, wyprzedził inne dzielnice pod względem pięcia się ku górze.”). W latach 1935-38 stanął okazały budynek, któremu nadano prosty, wręcz funkcjonalistyczny wygląd. Główny, sześciokondygnacyjny Gmach Urzędów Niezespolonych jest długim prostopadłościanem z oknami wstęgowymi i płaskim dachem. W południowej części znajduje się pięciokondygnacyjny ryzalit, na którego wschodniej elewacji umieszczono płaskorzeźbę orła w koronie – dzieło Stanisława Szukalskiego (artysta po wojnie osiadł w Stanach Zjednoczonych, gdzie admiratorami jego twórczości stali się rodzice słynnego aktora, Leonarda Di Caprio).

Rezydenci Gmachu

Do ukończonego budynku wprowadzili się urzędnicy m.in. Prokuratorii Generalnej, Wojewódzkiego Urzędu Budowlanego czy Kuratorium Szkolnego. Podczas II wojny światowej w gmachu rozgościła się niemiecka tajna policja państwowa, czyli Gestapo. Orła Szukalskiego skuto, a w jego miejsce wstawiono karylion (zestaw dzwonów). W PRL Gmach Urzędów Niezespolonych zajmowali między innymi funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej, urzędnicy kuratorium oraz działacze Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, którzy urzędowali w nim aż do rozwiązania partii w 1990 roku. Od tego czasu nowym gospodarzem obiektu został Uniwersytet Śląski, który umieścił w nim Wydział Filologiczny. W XXI wieku elewacje gmachu zostały obłożone nowymi okładzinami kamiennymi, które odebrały mu nieco modernistycznego, przedwojennego charakteru; wymieniono też – niestety – stolarkę okienną na plastykową. Trwają za to zabiegi mające na celu przywrócenie płaskorzeźby orła.