Góry Towarne

Góry Towarne to grupa malowniczych, pokrytych wapiennymi skałkami wzniesień, położonych w sąsiedztwie miejscowości Kusięta, na północ od Olsztyna. Zajmują one niewielką, w większości bezleśną powierzchnię. Nazwa wzgórz, określanych także jako Góry Towarnie lub Towarowe, związana jest z dawnym wykorzystaniem tutejszych jaskiń do ukrywania towarów przez karawany kupieckie podróżujące z Krakowa na północ.

Góry Towarne, fot. Tomasz Sieniawski

Góry Towarne, fot. ZGJ R. Rębisz

Charakterystyka Gór Towarnych

Wzgórza pokryte w częściach wierzchołkowych skałkami wapiennymi, rozdzielone są na dwa masywy poprzez szeroką przełęcz. Tworzą je Góry Towarne Duże z najwyższym wzniesieniem 348,7 m n.p.m. oraz Góry Towarne Małe, położone bardziej na południe i osiągające wysokość 334,1 m n.p.m.

Wzgórza Gór Towarnych są przykładem mutonów lodowcowych, ukształtowanych przez nasuwający się i szlifujący wzgórza lądolód w czasie zlodowacenia Odry. Świadectwem działalności lodowca jest specyficzny profil tych wzgórz z wyraźną powierzchnią wygładzoną od strony nasuwania się lodu i prawie pionowymi ścianami z dużymi blokami oderwanych skał po stronie przeciwnej.

Wapienne ostańce bezleśnych wzniesień Gór Towarnych widoczne są z daleka, natomiast z samych wzniesień rozciąga się malownicza panorama, między innymi na okolice Olsztyna i Zielonej Góry. Skały zarówno w Górach Towarnych Dużych (Grota i Płyta), jak również w Górach Towarnych Małych (Bałwanek, Kogutek i Przekładaniec) są chętnie wykorzystywane do wspinaczki skałkowej.

Góry Towarne, fot. ZGJ R. Rębisz

Góry Towarne, fot. ZGJ R. Rębisz

Jaskinie

Jaskinie Gór Towarnych powstały prawdopodobnie kilka milionów lat temu, kiedy poziom wód podziemnych był co najmniej kilkadziesiąt metrów wyżej niż współczesny wierzchołek skał. Wówczas wody te przepływały przez szczeliny w masywie wzgórz, drążąc i powiększając w nich szczeliny i korytarze. Jaskinia Towarna (zwana Niedźwiedzią) i Dzwonnica stanowią jeden poziomy system o długości 170 m, połączony niskim korytarzem przekopanym przez grotołazów. W Jaskini Towarnej znaleziono liczne kości niedźwiedzia jaskiniowego, a także ślady bytowania ludzi z czasów paleolitu (od 10 do 30 tysięcy lat temu). W Jaskini Dzwonnica występują rzadko spotykane nacieki tzw. mleka wapiennego. Jaskinia Cabanowa, mierząca 47 m długości, początkowo stanowi wijący się, wąski, 30-metrowy korytarz, prowadzący do dużej komory z dobrze zachowanymi naciekami – stalaktytami i stalagmitami. Czwartą z jaskiń jest tu Jaskinia Kopana. W Górach Towarnych znajdują się również schroniska skalne. Jaskinie te nie powinny być penetrowane ze względu na bezpieczeństwo osób i ochronę zamieszkujących te jaskinie zwierząt. 

Jaskinie Gór Towarnych są miejscem zimowania zwierząt z różnych grup systematycznych. Odnotowano tutaj m. in. nietoperze (gacka brunatnego Plecotus auritus, nocka Bechsteina Myotis bechsteinii, nocka dużego Myotis myotis, nocka Natterera Myotis nattereri, nocka rudego Myotis daubentonii), a także owady (komary i inne muchówki, motyle – szczerbówkę ksieni Scoliopteryx libatrix i paśnika jaskiniowego Triphosa dubitata), pająki (sieciarza jaskiniowego Meta menardi) i ślimaki (pomrowiowate, ślinikowate, szklarkę gładką Oxychilus glaber).

Roślinność

Roślinność Gór Towarnych reprezentują głównie murawy naskalne, kwietne murawy kserotermiczne oraz ciepłolubne zarośla. Szczególnie cennym zbiorowiskiem naskalnym jest zespół kostrzewy bladej Festucetum pallentis, który rozwija się na stromych, niemal prostopadłych ścianach skalnych, w szczelinach i na półkach skalnych, w miejscach gdzie gromadzi się cienka warstwa próchnicy. Siedliska naskalne to także miejsce występowania przytulii krakowskiej Galium cracoviense. Przytulia krakowska jest gatunkiem endemicznym dla Polski, co oznacza, że nie spotkamy tej rośliny nigdzie więcej na świecie. W Polsce gatunek ten występuje tylko w województwie śląskim na nielicznych skałkach w okolicach Olsztyna koło Częstochowy, w tym także w Górach Towarnych. Przytulia krakowska podlega ścisłej ochronie prawnej, znajduje się także na liście gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty Europejskiej (załącznik II Dyrektywy Siedliskowej), dla ochrony których należy wyznaczyć specjalne obszary ochrony siedlisk Natura 2000. W Górach Towarnych możemy zaobserwować także inne cenne gatunki roślin – podlegające ochronie prawnej – rojownik pospolity Jovibarba sobolifera i kocanki piaskowe Helichrysum arenarium oraz rzadki w skali regionu czosnek skalny Allium montanum. Na zboczach Gór Towarnych rozwinęły się bogate gatunkowo płaty muraw kserotermicznych z udziałem wielu barwnie kwitnących bylin oraz zarośla jałowca, będące stadium sukcesyjnym zarastania muraw kserotermicznych. Siedliska te, podobnie jak murawy naskalne i przytulia krakowska, stanowią przedmiot ochrony specjalnego obszaru ochrony siedlisk Natura 2000 „Ostoja Olszyńsko-Mirowska”, obejmującego także obszar Gór Towarnych. Na omawianym obszarze w 2003 roku utworzono użytek ekologiczny „Góry Towarne”. Ponadto obiekt ten znajduje się na terenie Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd.

Góry Towarne, fot. ZGJ R. Rębisz

Góry Towarne, fot. ZGJ R. Rębisz

Trasa spacerowa po Górach Towarnych

Na trasie spacerowej zobaczyć można ostańce wapienne, leje krasowe, jaskinie z szatą naciekową, schroniska skalne.

więcej >>