Cmentarz wojenny w Olsztynie

W północnej części podczęstochowskiej miejscowości Olsztyn (w rejonie drogi do Kusiąt), pod lasem znajduje się cmentarz położony w miejscu masowych egzekucji z czasów okupacji niemieckiej. Spoczywa tu 1968 ofiar hitlerowskiego terroru. Cmentarz i pomnik-obelisk wybudowano w latach 60-ych XX w. Na kamiennym obelisku wyryto słowa „Naród nigdy o Nich nie zapomni”. W 2008 r. wykonano także Drogę Krzyżową - dzieło Danuty i Jana Wewiórów.

O cmentarzu wojennym

W 1940 gestapo urządziło miejsce straceń w okolicy, która wcześniej przez miejscową ludność zwana była „szubienicą” (prawdopodobnie wieszano tu skazańców już w czasach zaborów, z rozkazu władz carskich). Pierwsza niemiecka egzekucja miała tutaj miejsce w czerwcu 1940 r. Rozstrzelanych wówczas zostało 14 osób. Ta, jak i inne egzekucje z tego okresu, wiązała się m.in. z wcielanymi w życie przez Niemców planami eksterminacji polskiej inteligencji. Wśród ofiar znaleźli się więźniowie z Radomska i Częstochowy. Należeli do nich przedstawiciele miejscowych elit, a także osoby podejrzane o konspirację. Wszyscy oni byli ofiarami niemieckiej akcji „AB”, która swymi aresztowaniami objęła urzędników, polityków, księży katolickich, nauczycieli, przedstawicieli wolnych zawodów, a nawet rzemieślników, studentów i uczniów. Egzekucji dokonywało Gestapo oraz bataliony policji ochronnej Schupo. Hitlerowska akcja AB, zwana też Nadzwyczajną Akcją Pacyfikacyjną, prowadzona była od maja do września 1940 roku. Zgodnie z głoszonym przez hitlerowców stereotypem Polaka uznawano, że jedynie inteligencja posiada narodową świadomość, a wyniszczając ją będzie można przekształcić resztę polskiego społeczeństwa w masę służącą jako niewykwalifikowana siła robocza. Dokonywane w pierwszych latach II wojny ludobójstwo polskich elit było wspólnym przedsięwzięciem władz hitlerowskich Niemiec oraz Związku Radzieckiego. Od początków okupacji terror sowiecki i nazistowski wymierzony był przede wszystkim właśnie w polską inteligencję oraz warstwy wyższe. Dwie najbardziej znane akcje eksterminacyjne, wymierzone w polskie elity, to właśnie niemiecka akcja AB oraz sowiecka zbrodnia katyńska - obydwie dokonane w 1940 r. Poprzedzone były wspólnymi konferencjami, podczas których funkcjonariusze niemieckiego gestapo i sowieckiego NKWD dokonywali wymiany informacji i doświadczeń. Pod Olsztynem Niemcy mordowali także członków ruchu oporu i okolicznych mieszkańców. Po roku 1941 hitlerowcy rozstrzeliwali tutaj także żołnierzy Armii Czerwonej, z obozów jenieckich znajdujących się na terenie Częstochowy i Olsztyna. Jeńcy ci byli wówczas grupą szczególnie okrutnie traktowaną przez Niemców. Na cmentarzu w Olsztynie w zbiorowych mogiłach spoczywa ok. 2 tysięcy osób.