Osiedle robotnicze przy ulicach: Wieniawskiego, Wolności, Staszica i Kościelnej w Rudzie Śląskiej

Początki Rudy śląskiej związane były z wydobyciem rud metali, co doprowadziło do odkrycia węgla kamiennego w drugiej połowie XVII wieku. Zasoby węgla przyciągały przedsiębiorców, którzy inwestowali w teren, budując kopalnie i huty. Wzrost wydobycia przyciągał nowe rzesze robotników, dla których zaczęły powstawać pierwsze osiedla robotnicze. Jednym z nich jest osiedle robotnicze przy ulicach: Wieniawskiego, Wolności, Staszica i Kościelnej.

Osiedle robotnicze przy ulicach: Wieniawskiego, Wolności, Staszica i Kościelnej

Osiedle robotnicze w dzielnicy Ruda powstało ok. 1900 roku. W jego skład weszły zarówno zabudowanie mieszkalne, jak i budynki użyteczności publicznej. Budynki mieszkalne zlokalizowano przy następujących ulicach: Wieniawskiego, Wolności, Staszica i Kościelnej. Z kolei kościół parafialny Matki Boskiej Różańcowej z plebanią znajduje się przy ul. Kościelnej; budynek dawnego Urzędu Gminy (obecnie muzeum i komisariat policji) – przy ul. Wolności; dawne gimnazjum im. Staszica (obecnie liceum ogólnokształcące) – przy ul. Mickiewicza.

Typy zabudowy

W zespole zabudowy mieszkaniowej można wyróżnić 2 typy zabudowy. Pierwszy typ występuje w południowej pierzei ulicy Staszica. Zbudowane z cegły i nieotynkowane budynki na planie prostokąta są usytuowane szczytowo w stosunku do ulicy, dwukondygnacyjne, z użytkowym poddaszem i dachem dwuspadowym. Wejścia do budynków zlokalizowane są w elewacjach bocznych. Drugi typ zabudowy to dwa rzędy budynków: w północnej pierzei ulicy Staszica i w południowej pierzei ulicy Kościelnej. Tworzą one zwarty zespół poprzez połączenie budynków mieszkalnych prostopadle ustawionymi zabudowaniami gospodarczymi. Budynki mieszkalne postawiono na planie prostokąta, od strony frontowej posiadają dwa ryzality. Zbudowano je z cegły i podpiwniczono; każdy składa się z dwóch kondygnacji. Wejścia do budynków rozmieszczone są symetrycznie od strony podwórza.

Charakterystyka budynków

Pomiędzy poszczególnymi budynkami występują różnice w wystroju elewacji. Niektóre posiadają szczyty ozdobione dekoracją ze spiętrzonych wolut i grzebieni, inne – trójkątne szczyty ozdobione gzymsem międzykondygnacyjnym, wykonanym z dachówek. Od strony wschodniej zespół zamykają budynki przy ul. Wolności, połączone ze sobą zabudowaniami gospodarczymi. Zbudowano je również z cegły, na planie prostokąta. Prawie wszystkie są dwukondygnacyjne, jedynie narożny budynek jest trzykondygnacyjny. W jego ściętym narożniku zachowała się Pasja z 1893 roku. Od strony ulicy Wolności elewacja ozdobiona wykuszem. Budynki przy ulicy Wieniawskiego wzniesiono z cegły, głównie na planie prostokąta; są trójkondygnacyjne i podpiwniczone. Okna ozdobiono prostokątnymi opaskami, a na parterze ujęto dodatkowo w płytkie arkady. We wschodniej części osiedla znajdują się 2 budynki użyteczności publicznej. Budynek liceum posiada rozczłonkowaną bryłę, a jego ceglana elewacja jest bogato dekorowana. Z kolei budynek muzeum zbudowano na rzucie w kształcie litery „T”. Okna zakończone są łukiem wklęsło-wypukłym.

Kościół pw. Matki Bożej Różańcowej

Do zespołu: osiedle robotnicze przy ulicach: Wieniawskiego, Wolności, Staszica i Kościelnej przynależy również oddalony w kierunku zachodnim kościół pw. Matki Boskiej Różańcowej z 1869 roku. Świątynię zbudowano z kamienia i cegły w stylu neogotyckim; jest orientowana, trójnawowa, posiada sygnaturkę. Od południa do kościoła przylega plebania, połączona z kościołem łącznikiem na wysokości drugiej kondygnacji. Układ planu osiedla, jak i architektura poszczególnych budynków zachowały się praktycznie bez zmian, a jego projektant pozostaje nieznany.