Dwór w Rzekach Wielkich

Rzeki Wielkie leżą w gminie Kłomnice w powiecie częstochowskim. Znajduje się tu powstały na przełomie XVIII i XIX w. zespół dworski, obejmujący drewniano–murowany, parterowy budynek dworu oraz park. Właściciele tego majątku, rodzina Chrzanowskich, zapisała się chwalebnie w historii Polski, wspierając czynnie powstanie styczniowe, a po latach uczestnicząc w wojnie z bolszewikami, w 1920 r. W budynku dworu mieści się obecnie szkoła podstawowa i przedszkole.

Historia dworu

Pierwsza wzmianka o miejscowości Rzeki pochodzi z 1398 r., natomiast dwór z folwarkiem w Rzekach Wielkich istniał co najmniej od początków XVI wieku, kiedy to właścicielami tutejszych dóbr byli Rzeccy. Obecna budowla powstała w czasach, gdy miejscowość należała do Komornickich herbu Nałęcz.W drugiej połowie XVIII wieku do Rzek przeniosło się czterech braci z tego rodu: Urban, Michał, Jan i Aleksander. Jan Komornicki, który w 1778 r. spłacił udziały braci, stał się jedynym właścicielem tutejszego majątku. W latach 1778-91 właśnie on wzniósł obecny dwór, który został gruntownie przebudowany około roku 1810. W 1856 roku Komorniccy sprzedali tutejszy majątek Franciszkowi Salezemu Chrzanowskiemu, który zapisał się w historii jako dobry gospodarz i patriota. W roku 1863 wspierał czynnie powstanie styczniowe, a także służył opieką miejscowemu chłopstwu. W początkach XX w. spadkobiercami dworu stali się Szwajcerowie i Łąccy. W 1923 roku nabyty został z kolei przez Aleksandra Chrzanowskiego, kombatanta wojny polsko-bolszewickiej w 1920, będącego zresztą krewnym poprzednich właścicieli o tym nazwisku. W latach międzywojennych majątek podupadał głównie wskutek zniszczeń, których doznał podczas I wojny światowej. Gospodarowaniu nie sprzyjały także lata tzw. wielkiego kryzysu. Gdy wybuchła II wojna, Chrzanowski, który cudem uniknął śmierci z rąk Niemców, był nękany przez nich rekwizycjami. Dwór został też obrabowany przez miejscowych, należących do działającej na rzecz Związku Radzieckiego Polskiej Partii Robotniczej, dla której gospodarz majątku był „wrogiem klasowym”. Po wkroczeniu wojsk sowieckich i zainstalowaniu w Polsce stalinowskiego rządu Aleksander Chrzanowski musiał opuścić Rzeki. W sędziwym wieku zmarł w 1991 roku w Warszawie. Drewniano-murowany dwór jest dziś siedzibą szkoły i przedszkola.