Gmach Sejmu Śląskiego w Katowicach

Sejm Śląski był w okresie międzywojennym władzą ustawodawczą autonomicznego województwa śląskiego. W latach 1925-1929 w Katowicach został zbudowany okazały Gmach Sejmu Śląskiego, pełniący również funkcję siedziby Urzędu Wojewódzkiego. Budynek – największy w ówczesnej Polsce – wzniesiono w stylu neoklasycystycznym. Sala Sejmowa stała się wzorcem dla powstającego w tym samym czasie Sejmu Rzeczypospolitej.

Sejm Śląski

W wyniku wydarzeń z lat tuż po pierwszej wojnie światowej, powstało - w roku 1920 - województwo śląskie. Jego sejm był od roku 1922 organem władzy tego województwa, bowiem w okresie międzywojennym cieszyło się ono autonomią, zwłaszcza w sprawach administracyjnych i gospodarczych. Sejm Śląski mógł uchwalać prawo obowiązujące na terenie województwa - z wyłączeniem polityki zagranicznej, czy spraw wojskowych, które podlegały sejmowi centralnemu i rządowi w Warszawie. Pierwszą siedzibą Sejmu Śląskiego był neogotycki budynek dawnej szkoły zawodowej, obecnie zajmowany przez Akademię Muzyczną w Katowicach. Na początku lat dwudziestych ogłoszono konkurs na projekt gmachu Sejmu Śląskiego, który wygrała grupa architektów z Krakowa: Kazimierz Wyczyński, Ludwik Wojtyczko, Stefan Żeleński i Piotr Jurkiewicz. Aby podkreślić i umocnić związki Śląska z Polską, autorzy projektu postanowili nawiązać do klasycystycznej architektury polskiej, z epoki oświecenia, która sięgała wprost do wzorców starożytnych. Budowę rozpoczęto w roku 1925, i ukończono 4 lata później. Był to wtedy największy budynek w Polsce - 5 kondygnacji naziemnych i dwie podziemne, 634 pomieszczenia o łącznej kubaturze 161 474 m³, 1300 okien! Posłużył on zresztą za wzór dla budowanej nieco później siedziby Sejmu Rzeczypospolitej w Warszawie.

Charakterystyka budowli

Gmach Sejmu Śląskiego wzniesiono na planie czworoboku, a w każdym z jego narożników dostawiono również czworoboczne ryzality. Jako budulca użyto przede wszystkim cegły, ściany oblicowano piaskowcem. Od północy i południa elewacje ozdobiono tympanonami. Główne wejście umieszczono od zachodu, gdzie znajduje się plac Sejmu Śląskiego, na którym stoi dziś pomnik Wojciecha Korfantego. W dekoracji zewnętrznej uwagę zwraca, obiegający cały budynek, fryz z inicjałami RP oraz z wyobrażeniami rózg liktorskich, orłów i herbów miast śląskich. Wewnątrz pięknie prezentuje się przykryty kopułą westybul, półkolista sala sejmowa, Sala Marmurowa (przebudowana podczas okupacji niemieckiej) czy Sala Boazeryjna.

Winda w gmachu

Gmach Sejmu Śląskiego posiada ciągle działającą wyjątkową windę - tak zwaną „paciorkową", inaczej dźwig okrężny. Jej kabiny są w ciągłym ruchu i nie zatrzymują się na piętrach - wchodzi się do nich podczas jazdy. Krąży w ten sposób 14 kabin, na specjalnych szynach zapewniających stabilność. W podziemiach budynku znajduje się skarbiec. Jego mury i stropy mają 1,5 metra grubości. Jest w nim też mechanizm, który - w przypadku włamania - zatapia zawartość w basenie znajdującym się poniżej. Obecnie w budynku Sejmu mieści się Śląski Urząd Wojewódzki oraz kilka innych urzędów - np. Kuratorium Oświaty.