OFICJALNY PRZEWODNIK TURYSTYCZNY WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO
Muzeum Miejskie w Zabrzu przez kilkadziesiąt lat działalności zgromadziło interesujące zbiory z zakresu historii, kultury oraz sztuki i plastyki nieprofesjonalnej. Dużą część eksponatów stanowią pamiątki związane z Zabrzem i regionem.
Pierwsze Muzeum w Zabrzu otwarto w 1935 roku jako Städtische Heimatstube Hindenburg (Miejska Izba Regionalna). Zbiory udostępniono zwiedzającym na początku następnego roku, a zgromadzono je w willi dyrektora rzeźni miejskiej, przy obecnej ul. Szczęść Boże. Po dwóch latach instytucja przeprowadziła się na parter kamienicy przy placu Krakowskim 9; nazywała się już wtedy Städtische Heimatmuseum (Miejskie Muzeum Regionalne). Przed wojną zaczęto również gromadzić pamiątki związane z górnictwem węgla kamiennego, które przekazano do utworzonego w 1980 r. Muzeum Górnictwa Węglowego. Pod koniec wojny część zbiorów została ewakuowana w głąb Niemiec, część rozszabrowano lub zniszczono.
Po wojnie muzeum reaktywowało działalność w 1946 roku. Początkowo przyjęło profil Muzeum Przemysłu i Techniki. W latach 1952-58 stało się oddziałem Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Muzeum Miejskie w 1989 otrzymało swą aktualną strukturę, na którą składają się cztery działy: historii, kultury, plastyki oraz oświaty, dokumentacji i promocji. W 2006 roku, ze względu na zły stan budynku, muzeum musiało opuścić dotychczasową siedzibę. Pod koniec 2008 dla celów wystawienniczych utworzono Galerię Muzeum Miejskiego w Zabrzu "Café Silesia", zlokalizowaną na parterze kamienicy przy ul. 3 Maja 6. Swą nazwę galeria zawdzięcza kawiarni, jaka w tym miejscu została założona przez ponad stu laty.
Dział Historii jest największym działem muzeum. Jego eksponaty dokumentują działalność zawodową oraz społeczną mieszkańców regionu. Dotyczą sfery przemysłu, rzemiosła, bankowości, szkolnictwa oraz działalności organizacji społecznych. Wśród eksponatów są m.in.: sztandary, medale, dyplomy, numizmaty, fotografie i stare wydawnictwa. Zbiory te obejmują ponadto kolekcje: druków religijnych, map, pocztówek oraz pamiątek związanych z powstaniami i plebiscytem na Górnym Śląsku (z lat 1919-1921). Są tu także eksponaty obrazujące historię Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie podczas II wojny światowej (ponad 2000 obiektów) oraz kolekcja zdjęć z Górnego Śląska, autorstwa Maxa Steckla (1870-1947).
Dział Plastyki składa się z dwóch ekspozycji. Kolekcja Sztuki dokumentuje artystyczną aktywność regionalnego środowiska plastycznego. Kolekcja Plastyki Nieprofesjonalnej posiada zaś w pełni reprezentatywny zbiór malarstwa, grafiki i rzeźby (zwłaszcza w węglu).
Zbiory Działu Kultury dokumentują kulturę materialną i duchową mieszkańców Zabrza, głównie z XIX i pierwszej połowy XX w. Są tu między innymi: meble, sprzęty gospodarstwa domowego, narzędzia rolnicze, elementy wyposażenia warsztatów rzemieślniczych, wyroby artystyczne (w tym porcelana i szkło), stroje ludowe oraz liczne judaika. W dziale tym zgromadzona została również bogata kolekcja archiwalnej, zwłaszcza zabrzańskiej, fotografii atelierowej.
Dział Oświaty, Dokumentacji i Promocji prowadzi bogatą działalność edukacyjną. Jego domeną jest prowadzenie lekcji i warsztatów muzealnych, skierowanych do szerokiego grona odbiorców. Muzeum Miejskie prowadzi również działalność wydawniczą - co roku ukazują się „Kroniki Miasta Zabrza”.
