Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Raciborzu

Jedna z najstarszych górnośląskich świątyń parafialnych, jedyna, która zachowała cechy wczesnego śląskiego gotyku. Wedle tradycji, została ufundowana w 1205 r. w czasach księcia Mieszka, syna Władysława II Wygnańca, w centrum powstającej osady miejskiej, dla której prawo flamandzkie zostało poświadczone źródłowo już w 1217 r.

W 1300 r. uległa spaleniu, wkrótce odbudowana. Z tego okresu pochodzi obecne prezbiterium i nawa główna. W 1416 r. przeniesiono tu z zamku kapitułę kolegiacką, sekularyzowaną w 1810 r. W 1892 r. od południa dobudowano dwukondygnacyjną kaplicę różańcową na tysiąc osób. W kwietniu 1945 r. kościół został spalony przez wojska rosyjskie. Z wyposażenia wnętrza pożodze uległy m.in. datowane na 1654 r. stalle kanonickie, najprawdopodobniej dłuta Salomona Steinhoffa, wzorowane na stallach kościoła mariackiego w Krakowie. Podczas odbudowy zdecydowano o rozebraniu zniszczonej kaplicy różańcowej.

Budowla orientowana, cegły w układzie wendyjskim i polskim, trójnawowa, czteroprzęsłowy korpus połączony z pięcioprzęsłowym prezbiterium zamkniętym trójbocznie. W kościele zachowane do dziś charakterystyczne gwiaździste sklepienia, widoczne we wschodniej części nawy głównej. Wieża stężona trójuskokowymi szkarpami, zwieńczona hełmem. W południowej ścianie prezbiterium ostrołukowy portal z żelaznymi drzwiami o gotyckich okuciach (wejście do dawnego kapitularza). Od zachodu do głównej bryły kościoła przylega jednoprzestrzenna, prostokątna Kaplica Polska z XV w. Na początku tegoż stulecia, do południowej ściany prezbiterium, dostawiono gotycką przybudówkę z kapitularzem (miejscem zebrań kanoników) oraz – na piętrze – skarbcem i biblioteką.

Barokowy ołtarz główny, pierwotny wykonany w l. 1656-1660 przez Salomona Steinhoffa z fundacji prałata Andrzeja Scodoniusa oraz Bractwa Literackiego – najstarszej górnośląskiej konfraterni, zniszczony w 1945 r. (przetrwały figury świętych oraz obrazy), następnie odtworzony. W niszach pomiędzy kolumnami ołtarza znajdują się rzeźby świętych: Jana Chrzciciela, Jadwigi, Jana Ewangelisty, Elżbiety, Wacława, Sebastiana, Rocha i Floriana. W zwieńczeniu umieszczono figurkę św. Marcelego, patrona Raciborza, który wedle legendy miał uratować miasto przed najazdem Scytów (Rusinów i Tatarów) w 1290 r. W ołtarzu umieszczone są także dwa cenne obrazy: koronacja Najświętszej Maryi Panny z połowy XVII w. oraz Wniebowzięcie NMP z 1890 r. pędzla mistrza Jana Bochenka. Wspomniana XV-wieczna Kaplica Polska, to świadectwo dawnych sporów między polsko a niemieckojęzyczną społecznością Raciborza. W niej to odbywały się nabożeństwa w języku polskim. Znajduje się tu ołtarz Matki Boskiej Częstochowskiej oraz ołtarz świątobliwej Ofki Piastówny, kandydatki na ołtarze, której doczesne szczątki znajdowały się w kościele farnym do 1945 r. Dziś miejsce jej pochówku upamiętnia marmurowa tablica oraz liczne wota dziękczynne za łaski uzyskane za jej wstawiennictwem. Ciekawostkę w Kaplicy Polskiej stanowi tablica z piaskowca upamiętniająca najtragiczniejszy w dziejach Raciborza pożar z 1574 r. i późniejszą odbudowę kościoła (na tablicy daty 1577 i 1580). W lewej nawie bocznej można oglądać datowany na 1715 r. ciekawy nagrobek tumbowy prałata Marcina Jerzego Korrigera oraz tablicę epitafijną prepozyta opolskiego i miejscowego proboszcza Andrzeja Floriana Scodoniusa (zm. w 1660 r.) z płaskorzeźbionym popiersiem i krucyfiksem herbowym.