Zamek Piastowski w Raciborzu

Zamek Piastowski w Raciborzu jest dawną siedzibą książąt raciborskich i jednym z najcenniejszych średniowiecznych zabytków województwa śląskiego. Znajduje się tu ciągle funkcjonujący browar zamkowy, którego początki sięgają 1567r. W skład kompleksu zamkowego wchodzi także kaplica św. Tomasza Becketa z Canterbury, zbudowana w latach 1288-1293, zwana perłą śląskiego gotyku. Zamek jest miejscem licznych wystaw i imprez. 

HISTORIA ZAMKU

Początki raciborskiego grodu owiane są aurą pewnej tajemniczości, gdyż niejasność źródeł pisanych pozwala na wiele domysłów. Pierwszej wzmianki niektórzy dopatrują się już w przekazie z 845 r. określanym jako Geograf Bawarski, wspominającym o plemieniu Gołężyców, zamieszkującym dorzecze górnej Odry. Pośród pięciu grodów, należących do plemienia, jednym miałby być właśnie Racibórz. Badania archeologiczne wskazują na powstanie grodu w wieku X. Raciborski gród wzmiankowany jest przez Galla Anonima, który wspomina, iż w 1108 r. wojska Bolesława Krzywoustego odbiły budowlę z rąk Morawian. O tym, że gród był dobrze ufortyfikowany, świadczy odparcie w 1241 r. ataku Tatarów. Początkowo była to budowla drewniano-ziemna, później wzniesiono kolejne części z kamienia, zaś pierwsze partie ceglane powstały prawdopodobnie w wieku XIII.

W zamku rezydowali kolejni książęta piastowscy. Około 1290 roku wybudowano gotycką kaplicę św. Tomasza Becketa z Canterbury, angielskiego męczennika. Kaplica ta nazywana jest perłą górnośląskiego gotyku, a okoliczności jej powstania (związane z konfliktem biskupa wrocławskiego Tomasza z księciem Henrykiem IV Probusem) opisuje Jan Długosz. W pierwszej połowie XIV w. zamek trafił w ręce Przemyślidów opawskich, za których Racibórz stracił na znaczeniu, a granice księstwa zmniejszyły się.

Od wieku XVI budowla stała się własnością króla Czech, później przeszła w ręce rodów szlacheckich. Przez pewien czas należała do margrabiego Jerzego Hohenzollerna, który odnowił zniszczone zabudowania; szerzył także luteranizm na tych terenach. W 1587 roku w zamku zatrzymał się arcyksiążę Maksymilian Habsburg - jeden z pretendentów do tronu polskiego. Zamek dalej zmieniał właścicieli, a byli nimi m.in. Bethlen Gabor, książę siedmiogrodzki oraz austriacki cesarz Ferdynand. W 1637 r. na zamku wybuchł pożar. Podczas odbudowy wieża bramna otrzymała wygląd barokowy. Zmieniono też gruntownie kształt skrzydła północno-wschodniego, które wzbogacono o arkadowy krużganek i loggię na piętrze. Rozbudowano poza tym skrzydło południowo-wschodnie. W 1645 roku zamek i księstwo raciborskie zostało zastawione Wazom, a król Jan Kazimierz mianował tu starostą hrabiego Franciszka Euzebiusza von Oppersdorsffa. Później księstwo znalazło się z powrotem w rękach Austrii i kolejnych rodów. 24 sierpnia 1683 roku, w zamku należącym wówczas do Franciszka Euzebiusza Oppersdorffa, zatrzymał się Jan III Sobieski w drodze na Wiedeń. W wieku XVIII budowla była zapewne w nienajlepszym stanie, skoro król pruski Fryderyk II, odwiedzając Racibórz w 1742 roku, nie wybrał go na miejsce pobytu. W czasie wojen napoleońskich mieścił się tu szpital dla żołnierzy francuskich.

19 stycznia 1858 zamek ucierpiał znacznie podczas pożaru, po czym został gruntownie przebudowany. Od lat 30. XIX wieku do 1945 r. zamek należał do książęcego rodu Hohenlohe-Waldenburg-Schillingsfürst z Rud. W latach 50-tych budowla, jak wiele innych obiektów zabytkowych w PRL, zaczęła znów niszczeć.

Od lat 90-tych zeszłego stulecia zamek jest stopniowo odnawiany. W 2012 r. został odbudowany i udostępniony do zwiedzania. W czerwcu 2016 r. została poświęcona i oddana do użytkowania wyremontowana kaplica zamkowa. Od połowy XIX wieku, ze względu na swój wysoki poziom artystyczny, nazywana jest perłą górnośląskiego gotyku. Budowla nazywana jest również śląską Sainte-Chapelle. 

ZAMEK WSPÓŁCZEŚNIE

Zamek Piastowski w Raciborzu jako jeden z nielicznych w Polsce, dysponuje własnym kinem, w którym rozpoczyna się zwiedzanie muzeum multimedialnego. Rozłożona na dwóch poziomach wystawa, opowiadająca dzieje Górnego Śląska, zawiera również ekspozycję paleontologiczną ze szczątkami mamutów i słoni leśnych.

W wersji cyfrowej można zapoznać się z historią powstania Raciborza – historycznej stolicy Górnego Śląska – zbudować kościół, wysłuchać chorałów, sprawdzić, jak kształtowały się granice księstwa, posłuchać o klęskach żywiołowych, zbudować sklepienie krzyżowe, strzelić z maszyn miotających i armaty, sprawdzić wagę oraz przeznaczenie miecza, zajrzeć do dawnych domów mieszczańskich, poznać stroje rycerzy, wybić monetę, zasiąść przed bajkomatem czy zagrać w historyczne gry.

Wystawa jest intuicyjna, czterojęzyczna, a obiekty zamkowe zostały przystosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.

W budynku bramnym dostępne są wystawy poświęcone dziejom Żydów, kapituły raciborskiej, wolnomularstwa oraz straży zamkowej. W kaplicy można posłuchać średniowiecznych chorałów, a w jej podziemiach zwiedzić lapidarium. Nocne zwiedzanie to również możliwość zejścia do podziemi dawnej baszty, gdzie znajdowało się wejście do przejścia pod Odrą prowadzącego w stronę klasztoru dominikanek.

Zamek Piastowski w Raciborzu – dawna siedziba górnośląskich władców – to dziś centrum turystyczne Górnej Odry i przedpola Bramy Morawskiej, a także miejsce podróży w minione stulecia oraz ciekawych zajęć z rekonstruktorami: rycerzami, płatnerzem, skrybą, archeologiem czy przyrodnikiem. Zwiedzając Zamek Piastowski w Raciborzu – dawną siedzibę władców Górnego Śląska – turysta na pewno nie będzies się nudzić!

W Domu Książęcym czekają na turystów wystawy stałe, m.in.:

• Sala tronowa z zabytkowymi instrumentami muzycznymi,
• Gabinet księcia i księżnej,
• Władcy mórz – repliki galeonów,
• Dzieje leśnictwa i łowiectwa,
• Średniowieczna kuchnia,
• Ryneczek rzemieślników,
• Komnata alchemika,
• Komnata straży zamkowej.

Prezentowane są także wystawy czasowe – m.in. kolekcja uzbrojenia z czasów nowożytnych (XVI–XVIII w.), charakterystycznego dla wojsk Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Imperium Osmańskiego oraz szerzej – Bliskiego Wschodu.

Na zamku odbywają się liczne wydarzenia, zarówno na dziedzińcu, jak i w jego wnętrzach. To miejsce, w którym tradycja spotyka się z nowoczesnością. W budynku dawnej Słodowni ulokowana została nowoczesna wystawa multimedialna poświęcona średniowieczu na Górnym Śląsku – pełna interaktywnych stanowisk w czterech językach (PL, EN, DE, CZ), z kinem oraz ekspozycją szczątków mamutów i słoni leśnych.

Przy zamku znajduje się kaplica zamkowa pw. św. Tomasza Becketa – perła śląskiego gotyku, zwana „śląską Sainte-Chapelle”. Została zbudowana pod koniec XIII wieku na wzór kaplicy Sainte-Chapelle na wyspie Cité w Paryżu, ufundowanej przez króla Francji Ludwika IX jako miejsce przechowywania cennych relikwii Chrystusa, w tym korony cierniowej, oraz relikwii świętych patronów Francji. Raciborska świątynia jest fundacją biskupa wrocławskiego Tomasza II. Dawniej stanowiła siedzibę kapituły kolegiackiej i przez wieki była miejscem pielgrzymek.

Pięknie odrestaurowany obiekt, o znakomitej akustyce, zachował wiele średniowiecznych detali, takich jak dawny układ komunikacyjny wewnątrz ściany wschodniej, sedilia kanonickie, relikty XIX-wiecznego ołtarza ufundowanego przez książąt von Ratibor oraz XIX-wieczne organy, na których często odbywają się koncerty.

W budynku dawnej Słodowni znajdują się również pokoje gościnne jedno-, dwu- i trzyosobowe oraz apartament. Pokoje są klimatyzowane, z eleganckimi łazienkami, wyposażone w telewizory z płaskim ekranem, dostęp do naziemnej telewizji cyfrowej (DVB-T) oraz sieci Wi-Fi. Dla gości dostępny jest parking na zamkowym dziedzińcu.