Obecny budynek kościoła garnizonowego pod wezwaniem św. Barbary w Gliwicach został ufundowany w połowie XIX wieku przez miejscową wspólnotę protestancką. Wcześniej (od 1482 r.) na jego miejscu stała drewniana świątynia katolicka, w latach 1809-1860 współdzielona z ewangelikami. Kościół garnizonowy św. Barbary jest okazałą, ceglaną bazyliką, nawiązującą stylowo do sztuki włoskiego trecenta i quattrocenta. Jego projektantem był wybitny architekt, Friedrich August Stüler.
Historia kościoła garnizonowego
Kościół garnizonowy św. Barbary w Gliwicach stoi w centrum miasta, przy ul. Dworcowej. Ulica ta w drugiej połowie XIX wieku, po otwarciu dworca kolejowego, stała się najbardziej reprezentacyjną w mieście; wcześniej biegł nią ważny trakt handlowy. Pewnie dlatego już pod koniec XV stulecia stanął przy nim, poza ówczesnymi granicami miasta, kościółek poświęcony świętej Barbarze. Pod koniec XVIII wieku Gliwice wkroczyły w okres dynamicznej industrializacji. Napłynęło wówczas do miasta sporo protestantów. Pruskie władze w 1809 roku nakazały, aby w kościele św. Barbary odprawiano zarówno nabożeństwa katolickie, jak i protestanckie, a po kilku latach przekazały świątynię w całkowite władanie ewangelików. Jednak w połowie XIX wieku stan kościoła zagrażał już wiernym, dlatego postanowiono wznieść świątynię nową, murowaną.
Budowa świątyni
Jej projekt przygotował słynny i niezwykle płodny architekt pruski, Friedrich August Stüler. Znany jest on jako autor m.in. gmachu Nowego Muzeum w Berlinie, uniwersytetu w Królewcu, Muzeum Narodowego w Sztokholmie czy Nowego Ratusza we Wrocławiu. Kościół zbudowano w latach 1855-59. Został jednak oddany do użytku w roku 1863, ze względu na problem z budową wieży. Służył on gliwickim ewangelikom aż do zakończenia II wojny światowej. Następnie przejęło go polskie duszpasterstwo wojskowe. W 1993 roku erygowano parafię pod wezwaniem św. Barbary.
Charakterystyka kościoła
Kościół garnizonowy św. Barbary jest ceglaną, trójnawową bazyliką. Wolnostojąca, czworoboczna wieża, zwieńczona ostrosłupowym hełmem, znajduje się po północno-wschodniej stronie budynku. W obszernym wnętrzu widzimy empory wsparte na filarach z ozdobnymi kapitelami oraz oryginalne, XIX-wieczne witraże. Miejsce (w otoczeniu świątyni), na którym stał kiedyś ołtarz starego kościoła św. Barbary, zostało upamiętnione kamiennym krucyfiksem, ufundowanym przez pastora Roberta Sigismunda Beera (żyjącego w latach 1839-73).
Kościół garnizonowy pw. św. Barbary w Gliwicach, fot. Zdzisław Daniec
