Cmentarz żydowski w Jaworznie

Cmentarz żydowski w Jaworznie został założony w drugiej połowie XIX wieku, kiedy liczba ludności starozakonnej, zamieszkującej okolice Jaworzna, wzrosła do prawie tysiąca. Kirkut pierwotnie był własnością prywatną, dopiero na początku ubiegłego wieku przejęło go specjalne stowarzyszenie. Obecnie cmentarz przy alei Józefa Piłsudskiego zajmuje jedynie ćwierć hektara. Zachowało się na nim ponad 300 nagrobków, z których najstarszy pochodzi z roku 1884.

Jaworzno

Dzisiejsze Jaworzno ukształtowało się w drugiej połowie ubiegłego wieku, kiedy to do miasta przyłączono szereg, często posiadających wielowiekową historię, miejscowości, jak na przykład Szczakową, Ciężkowice, Jeleń czy Dąbrowę Narodową. Przez stulecia tereny te były w posiadaniu biskupów krakowskich. Od końca XVIII wieku zaczął się tutaj rozwijać przemysł, który z czasem uczynił z Jaworzna i okolic najbardziej zindustrializowaną część Galicji, a później województwa krakowskiego. Pierwsze informacje o osadnictwie żydowskim na tych terenach pochodzą z połowy XVIII wieku i dotyczą Szczakowej oraz Ciężkowic. Do końca tego stulecia liczba Żydów wzrosła w okolicach Jaworzna do kilkudziesięciu. Dynamiczny rozwój przemysłu w XIX wieku przyciągnął nowych żydowskich kupców czy rzemieślników – na przełomie XIX i XX wieku stanowili już około 10 procent ogółu mieszkańców. W okresie galicyjskim i w wolnej już Polsce jaworzniańscy Żydzi bezskutecznie starali się o utworzenie samodzielnej gminy wyznaniowej, podlegali zatem gminie w Chrzanowie lub w Trzebini. W tym czasie wybudowali bożnice, łaźnię rytualną oraz otwarli własny cmentarz.

Kirkut

Cmentarz żydowski w Jaworznie powstał w latach 80. XIX wieku, na prywatnej działce Abrahama Bestera (obecnie przy alei Józefa Piłsudskiego) i przez pewien czas funkcjonował jako prywatne przedsięwzięcie właścicieli gruntu. Na początku XX wieku cmentarz przejęło jaworznickie stowarzyszenie dobroczynności „Chesed we Emes”. Ostatni pochówek odbył się tutaj w 1942 roku. Do dziś zachował się tylko fragment cmentarza (ćwierć hektara) z ponad 300 macewami. Najstarszy nagrobek pochodzi z roku 1884. Większość macew posiada typowy, prostokątny kształt; napisy są głównie w języku hebrajskim, czasami w niemieckim. W latach 90. na cmentarzu ustawiono tablicę, poświęconą ofiarom Holocaustu.