Kolegiata w Jaworznie

   Parafia pod wezwaniem św. Wojciecha i św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Jaworznie posiada ponad siedemsetletnią historię. Pierwszy, drewniany kościołek postawiono w tym miejscu w pierwszej połowie XIV wieku. W XVI postawiono kamienny kościół nadając drugie wezwanie św. Katarzyny. Rozbudowywany kościółek dotrwał do 2 połowy XX w. ustępując miejsca dzisiejszej świątyni. Dolny kościół konsekrował w roku 1978 ks. kardynał Karol Wojtyła. W 1997 świątynię podniesiono do rangi kolegiaty.

Historia kościoła w Jaworznie

   Pierwszymi, średniowiecznymi właścicielami terenów obecnego Jaworzna byli Gryfici. Z ich nadania trafiły do benedyktynek ze Staniątek, a później do biskupów krakowskich. Wiejski charakter powstających wówczas osiedli przetrwał do połowy XIX w. Zapoczątkowana wydobyciem węgla kamiennego industrializacja, rozwój rzemiosła, handlu i innych usług, ostatecznie przesądziły o przeobrażeniach Jaworzna i okolicznych wsi. 21 września 1901 roku Jaworzno otrzymało prawa miejskie. Pierwszy, drewniany kościółek powstał w roku 1335. W skład parafii weszły wsie: Jaworzno, Byczyna, Długoszyn, Jeleń i Ciężkowice. Patronem parafii został św. Wojciech, którego kult właśnie rozpowszechniał się na terenie średniowiecznej Polski. Konsekracja drugiego kościoła miała miejsce w 1558 roku. Był to budynek murowany, wzniesiony na planie prostokąta, posiadający jednowieżową fasadę. W latach 1695-1700 do kościoła dobudowano kaplicę Matki Bożej Szkaplerznej. W 1833 roku zakończono rozbudowę kościoła wg projektu krakowskiego budowniczego, Augusta Plasqude. Dotychczasowa świątynia stała się częścią transeptu nowego kościoła. Ołtarz główny z malarskim przedstawieniem św. Józefa, wykonany z czarnego marmuru dębnickiego, sprowadzono z likwidowanego w tym czasie krakowskiego kościoła pw. św. Michała. Obecnie znajduje się on we wschodniej części transeptu.

Rozbudowa kościoła

   W okresie międzywojennym wspólnota parafialna wzrosła liczebnie, więc podjęto decyzję o dostosowaniu budynku do aktualnych potrzeb parafii. Projekt nowego kościoła sporządził jaworznianin, Stanisław Gergovich, a nadzór nad budową objął krakowski architekt, Zygmunt Gawlik. Nową świątynię ostatecznie ustawiono frontem do istniejącego rynku. Budowę rozpoczęto w 1937 r. II wojna światowa i czasy PRL na kolejne kilkadziesiąt lat utrwaliły zaistniałe w 1939 roku prowizorium budowy. W tym okresie parafia jaworznicka stała się jedną z największych w diecezji krakowskiej. Kontynuacja rozbudowy budynku kościoła stała się niezbędna, jednak wg nowych założeń i projektów. Koordynatorem prac był ks. dr Stanisław Kowalczyk, a konsultantem - profesor Politechniki Krakowskiej, Wiktor Zin, będący także autorem koncepcji architektonicznej ostatecznie zrealizowanej świątyni. W latach 1979–2004 prace nad budową kościoła kontynuował kolejny proboszcz, ksiądz Julian Bajer.

Charakterystyka kolegiaty

   Nowy budynek składa się z dwóch brył o różnej, architektonicznej proweniencji. Do starszej, klasycyzującej części transeptu dobudowano jednoprzestrzenną nawę. Górna krawędź dachu wznosi się ku górze od niższej, starszej partii kościoła, niwelując różnice wysokości obu części budynku. Trójkątny, strzelisty, płasko zakończony front kościoła w całości wypełnia jeden z największych witraży w Europie - o pow. 177 m2. Przedstawia on postać św. Wojciecha. Projekt przygotował Jerzy Skąpski, wykonała witraż pracownia Zarzyckich z Krakowa. Od 1997 roku świątynia jest siedzibą dekanatu i podniesiono ją do rangi kolegiaty.