Układ urbanistyczny Żarek

Żarki, miejscowość położona na obszarze Jury Krakowsko-Częstochowskiej, zachowały po dziś dzień urok dawnych niewielkich miasteczek. Prawa miejskie otrzymały Żarki już na przełomie XIV i XV wieku, z tego więc czasu pochodzi ich układ urbanistyczny z trapezowatym rynkiem pośrodku i wychodzącymi z narożników ulicami. Niezwykłym elementem krajobrazu Żarek jest zespół kamiennych stodół, stojących we wschodniej części miasta.

Historia Żarek

Żarki liczą około 4 tysięcy mieszkańców i leżą pomiędzy Częstochową a Zawierciem. Geograficznie należą zarówno do Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, jak i Obniżenia Górnej Warty. W pobliżu miasta najlepiej widoczna staje się ciekawostka geologiczna, zwana questą jurajską. Historia Żarek rozpoczęła się w czasach średniowiecznych. Przypuszcza się, że prawa miejskie uzyskały pod koniec XIV wieku - w każdym razie w 1406 roku król Władysław Jagiełło przeniósł im prawo miejskie z polskiego na niemieckie typu średzkiego. Przez wiele stuleci miejscowość pozostawała w rękach właścicieli prywatnych, m.in. Myszkowskich, Korycińskich i Męcińskich. Mieszkańcy Żarek zajmowali się handlem, rzemiosłem i uprawą ziemi.Od połowy XVI stulecia wielką renomą cieszyły się żareckie jarmarki organizowane trzy razy w roku. Podczas rozbiorów w mieście powstało kilka zakładów przemysłowych, duże znaczenie zyskała też społeczność żydowska. Po powstaniu styczniowym władze carskie odebrały Żarkom prawa miejskie, a na ich przywrócenie trzeba było czekać do 1949 roku.

Układ urbanistyczny Żarek

Układ urbanistyczny Żarek, z rynkiem (funkcjonującym obecnie pod nazwą placu Jana Pawła II) i siecią przyległych ulic, ukształtował się już pod koniec średniowiecza - chociaż w późniejszych stuleciach ulegał modyfikacjom. Plac rynkowy ma kształt trapezu; uwagę zwracają, wyrastające z płyty rynku, fragmenty kamiennych murów, które najprawdopodobniej są pozostałością hali targowej. Jednak najciekawszym przyrynkowym obiektem jest - stojący po wschodniej stronie - kościół parafialny pod wezwaniem Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza. Warto także zwrócić uwagę na zwartą zabudowę centrum, przed wojną zamieszkanego głównie przez Żydów. Ciasny labirynt uliczek i domy wręcz przyklejone do siebie do dzisiaj zachowały swój dawny koloryt. Od czasów powojennych ważną rolę w mieście pełni, wytyczony we wschodniej części miasta, plac targowy. W jego pobliżu znajdziemy żarecki ewenement, czyli zespół kamiennych stodół z przełomu XIX i XX wieku, które należały do mieszczan zajmujących się działalnością rolniczą.