Szlak Ewakuacji Więźniów Oświęcimskich: Góra

Nazwa marszów śmierci odnosi się do faktów związanych z morderczymi marszami więźniów, które miały miejsce w pierwszej połowie XX w. podczas mających wówczas miejsce wojen i ludobójstw. Obok marszów śmierci w czasie rzezi Ormian dokonanej przez Turków w latach 1915-17, mianem tym określa się przede wszystkim wydarzenia z czasów II wojny światowej. W 1941 r. w takich marszach gnani byli na wschód i rozstrzeliwani więźniowie sowieckiego NKWD - w tym Polacy. Wiosną 1942 roku w morderczym marszu do obozu O’Donnel na Filipinach zginęło wielu Amerykanów i Filipińczyków - wówczas jeńców japońskich. Przede wszystkim jednak miano marszów śmierci nadane zostało tym wyruszającym z niemieckich obozów pod koniec II wojny światowej, gdy wobec zbliżającego się frontu władze hitlerowskie podejmowały decyzje o przeniesieniu więźniów w głąb Rzeszy. Tam mieli oni nadal służyć jako darmowa siła robocza. Ich wymarsz następował kilkanaście dni przed nadejściem frontu. Zimą z 1944 na 45 rok, gdy miała miejsce większość tego rodzaju marszów, więźniowie szli na mrozie, nocując nieraz pod gołym niebem. Śmiertelność wśród skrajnie przemęczonych, głodnych i przemarzniętych ludzi była bardzo wysoka. Konwojujący kolumny więźniów esesmani strzelali z byle powodu, pozbywając się tych, którzy nie byli w stanie o własnych siłach iść dalej. Już w drugiej połowie 1944 roku, wobec zbliżającego się frontu sowieckiego, władze SS zaczęły stopniowo przenosić więźniów KL Auschwitz do obozów w głębi Niemiec. Ostateczna decyzja o likwidacji obozu podjęta została w styczniu roku 1945. Wówczas w dniach 17-21 stycznia wyprowadzono z Auschwitz oraz podlegających mu podobozów około 56 tysięcy więźniów i więźniarek. Ludzie ci, skrajnie wycieńczeni warunkami obozowymi, pognani zostali w pieszych kolumnach konwojowanych przez silnie uzbrojonych esesmanów. Marsz z Auschwitz do Wodzisławia był największym, jaki miał miejsce na ziemiach polskich. Główna kolumna musiała przebyć 63 km właśnie do Wodzisławia, natomiast najdłuższą trasę - 250 km - przeszli więźniowie z podobozu w Jaworznie do Gross-Rosen. Ewakuację obozu Auschwitz zarządzono 17 stycznia. Z 56 000 więźniów których wyprowadzono, około 15 000 poniosło śmierć w wyniku warunków marszu oraz brutalności eskorty i dokonywanych egzekucji. Na samej trasie marszu, poza miejscami zorganizowanych egzekucji, naliczono około 600 ciał. W Wodzisławiu, dokąd więźniowie dotarli pomiędzy 19 a 23 stycznia, byli oni ładowani do towarowych wagonów, którymi w strasznych warunkach dotarli do innych obozów. W wielu miejscowościach na trasie marszu śmierci znajdują się mogiły, pomniki i tablice pamiątkowe. Coroczne uroczystości odbywają się m.in. w Wodzisławiu Śląskim. Najważniejsze atrakcje do zobaczenia na trasie: w Górze - drewniany kościół św. Barbary; w Miedźnej - drewniany kościół św. Klemensa Papieża; w Pszczynie - „Paleja” budynek administracji książęcej, budynek Starostwa Powiatowego, Sąd Grodzki i dawne więzienie, muzeum Prasy Śląskiej, skansen „Zagroda Wsi Pszczyńskiej”, układ urbanistyczny Pszczyny z rynkiem, kamienicami z XVIII i XIX w., neobarokowym ratuszem i neobarokowym kościołem ewangelickim, ławeczką księżnej Daisy, pokazowa Zagroda Żubrów, Muzeum Zamkowe Zamek w Pszczynie, Park Zamkowy (2 nekropolie, domek chinski, lodownia, bramy), kirkut, kościół Wszystkich Świętych, dwór Ludwikówka; w Wiśle Małej - drewniany kościół św. Jakuba Młodszego i MB Dobrej Rady z XVIII w.; w Studzionce - leśniczówka i bażanciarnia „Czerne Doły”, kościół Wniebowzięcia NMP z dwoma krzyżami pokutnymi; w Pawłowicach - kościół św. Jana Chrzciciela; w Jastrzębiu Zdroju – uzdrowisko, Park Zdrojowy i zabytkowa zabudowa uzdrowiskowa (Dom Zdrojowy, Muszla Koncertowa, Pijalnia Wód), Galeria Historii Miasta, drewniany kościół św. Barbary i św. Józefa, kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej i Opatrzności Bożej, kościół NMP Matki Kościoła tzw. silos, kościół NSPJ przy wejściu do Parku Zdrojowego, pomnik Porozumień Jastrzębskich, grób rodziny Witczaków, dwór w Bziu Zameckim, pałac w Jastrzębiu Zdroju – Boryni; w Wodzisławiu Śląskim - zabytkowy układ urbanistyczny z rynkiem i zabudową okołorynkową, dawny klasztor franciszkański (Sąd Rejonowy), Baszta Romantyczna, Górnicza Sztolnia Ćwiczebna, kościół Wniebowzięcia NMP, kościół ewangelicki, pałac Diettrichsteinów (muzeum i USC), pałacyk w Wodzisławiu Śląskim – Kokoszycach (Archidiecezjalny Dom Rekolekcyjny)