Przełom Warty koło Mstowa

Warta jest trzecią pod względem długości rzeką Polski, najdłuższym prawym dopływem Odry. Jej źródła znajdują się w Kromołowie, dzielnicy Zawiercia. Początkowo rzeka płynie na krawędzi Wyżyny Krakowskiej, jednak na wysokości Częstochowy gwałtownie skręca na wschód, gdzie przebija się przez jurajskie wapienie Wyżyny Wieluńskiej, tworząc malowniczy przełom. Za Mstowem rzeka łagodnie skręca ku północy.

Przełom Warty, fot. www.slaskie.travel

Przełom Warty

Przełom Warty pod Mstowem to fragment doliny Warty o długości ok. 12 km, mający swój początek w Mirowie (dzielnicy Częstochowy), między wzgórzami Sołek i Skałki, a kończący się w Mstowie pod Górą Wał. Rzeka rozcina na tym odcinku masyw wapieni górnojurajskich, tworząc tym samym naturalną granicę między Wyżyną Częstochowską i Wyżyną Wieluńską. Obszar ten objęty jest ochroną w formie Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd oraz specjalnego obszaru ochrony siedlisk „Przełom Warty koło Mstowa”.

Główną atrakcją tej części doliny Warty jest klasyczny przykład przełomu rzecznego, który ze względu na swoją genezę nazywa się przełomem epigenetyczno-przelewowym. Dla jego powstania największe znaczenie miało zlodowacenie Odry, kiedy lądolód (nasuwając się ku omawianemu obszarowi od północy) zablokował ówczesny odpływ Warty w kierunku północno-zachodnim. W czasie wycofywania się czoła lądolodu ogromne ilości wód roztopowych utworzyły na jego przedpolu jezioro, którego wody spiętrzyły się na tyle, że w miejscu współczesnego przełomu Warty przelały się przez próg jurajski, zmieniając kierunek odpływu wód na wschodni. Taka geneza zadecydowała o przelewowym charakterze przełomu. Przez kolejne tysiące lat Warta żłobiła nowe koryto w osadach polodowcowych, a następnie w wapiennym podłożu wcinając się na głębokość ok. 70 metrów, nadając przełomowi z kolei charakter epigenetyczny.

Przełom Warty, fot. www.slaskie.travel

Przyroda

Najcenniejsze pod względem przyrodniczym fragmenty przełomu oraz kilkukilometrowy odcinek poniżej niego objęto ochroną w granicach specjalnego obszaru ochrony siedlisk Natura 2000, pod nazwą Przełom Warty w Mstowie; liczy on ponad 100 ha powierzchni. Warta płynie tutaj w głębokiej dolinie, tworząc – szczególnie pomiędzy Jaskrowem a Skrzydlowem – liczne starorzecza.

Największymi wartościami przyrodniczymi i krajobrazowymi cechują się początkowy odcinek przełomu za wzgórzami Gąszczyk i Babiak oraz odcinek końcowy w rejonie Mstowa - Wancerzowa. Płaskie i dość szerokie dno doliny (100-300 m), kontrastuje ze stromymi zboczami, w których można obserwować liczne wychodnie tworzące formy skałkowe (m.in. najbardziej popularną Skałę Miłości) czy skalne bramy (Brama Mirowska). Na omawianym odcinku doliny występują również liczne źródła, których wody wpadają wprost do Warty. Największym z nich jest wywierzysko Stoki, bijące spod Góry Wał. Do zasługujących na uwagę walorów doliny należy również zachowane poniżej Mirowa naturalnie meandrujące koryto Warty ze starorzeczami. Atrakcyjnym obiektem ze względu na walory przyrody ożywionej jest wzgórze Gąszczyk, proponowane do ochrony w formie rezerwatu przyrody. Północne, wapienne zbocze wzgórza porasta las grądowy Tilio-Carpinetum z udziałem lipy szerokolistnej Tilia platyphyllos. W jego bogatym runie występują liczne, chronione gatunki roślin – lilia złotogłów Lilium martagon, parzydło leśne Aruncus sylvestris, buławnik wielkokwiatowy Cephalanthera damasonium, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum. Do szczególnych osobliwości florystycznych Gąszczyka należą przewiercień długolistny Bupleurum longifolium oraz groszek wschoniokarpacki Lathyrus laevigatus – gatunki chronione, występujące na nielicznych stanowiskach i zagrożone wymarciem w województwie śląskim.

Walory krajobrazowe

Przełom Warty w Mstowie posiada także wybitne walory krajobrazowe. Białe ostańce skalne odbijają się w wodach Warty - chociażby w Mirowie (Skarpa Mirowska oraz Brama Mirowska ze Skałami Balikową oraz Jasia i Małgosi) i w Mstowie (Skała Miłości z platformą widokową). Pobyt na tym terenie uatrakcyjniają liczne zabytki (grodzisko „Gąszczyk”, zespół kościelno-klasztorny kanoników regularnych w Wancerzowie) oraz miejsca kultu religijnego (np. Przeprośna Górka). Turyści mogą poznawać przełom płynąc kajakiem czy wędrując szlakami pieszymi, rowerowymi lub konnymi. Biegnie tędy m.in. czerwono oznakowany Szlak Jury Wieluńskiej.

Spływy kajakowe

Oprócz pieszych wędrówek oraz wycieczek rowerowych polecanym sposobem zwiedzania przełomowego odcinka Doliny Warty są spływy kajakowe. Popularną trasą spływów jest ta rozpoczynająca się przy Bramie Mirowskiej (w Mirowie – dzielnicy Częstochowy) i kończąca w Mstowie (ok. 10 km). Dla doświadczonych kajakarzy polecana jest trasa z Częstochowy do Skrzydłowa (ok. 30 km).

Przełom Warty, fot. www.slaskie.travel T. Renk

Trasa Przełom Warty koło Mstowa

Trasa prowadzi fragmentem doliny Warty, gdzie rzeka meandrując wcina się głęboko w podłoże tworząc przełom rzeczny i wraz z ostańcami skalnymi tworzy ciekawy krajobraz. W dolinie występują cenne gatunki i siedliska przyrodnicze.

więcej >>