Megapolis, czyli Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia

Megapolis, czyli Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia

Megapolis, czyli Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia to urbanistyczne serce województwa śląskiego. Tę wyjątkową Metropolię łączy wiele czynników. Historycznie miasta na tych terenach połączył rozwój przemysłu i górnictwa. Dzięki temu tworzą niemal jeden organizm, a granic między miastami nie sposób zauważyć.

Ale czynniki łączące Metropolię znacznie się zmieniły. Przemysł odszedł na dalszy plan, a tereny pogórnicze obecnie pełnią różne funkcje. Wiele z nich zostało przekształconych w tereny zielone, miejsca rekreacji i wypoczynku dla mieszkańców Metropolii i okolic. Odbywają się tutaj liczne wydarzenia kulturalne, powstają muzea, a także centra handlowe. Wiele terenów poprzemysłowych w Metropolii zmieniło się nie do poznania i przekształciło w atrakcyjne miejsca kultury.

Megapolis, czyli Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia szczyci się w Katowicach Strefą Kultury nazywa się obszar po dawnej kopalni „Katowice”. W samym centrum miasta,w miejscu, w którym tysiące górników przez 176 lat wydobyło 120 milionów ton węgla powstała nowa siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia (NOSPR). Nowoczesny budynek NOSPR od środka spełnia światowe standardy akustyczne, a z zewnątrz nawiązuje do śląskiej tradycji. Ma filary z czerwonej cegły, a wnęki okienne pomalowane czerwoną farbą na wzór górniczych familoków na osiedlu górniczym Nikiszowiec. Strefę Kultury w Katowicach tworzą wspólnie: Spodek, Muzeum Śląskie, nowa siedziba NOSPR i Międzynarodowe Centrum Kongresowe.

Strefa Kultury w Katowicach, fot. www.slaskie.travel Open Group

Park Śląski – zielone płuca śląska większe od nowojorskiego Central Parku

Wyobraźcie sobie ostoję zieleni w sercu aglomeracji, w której nacieszycie oczy żywymi kolorami drzew i kwiatów. To właśnie Park Śląski, wcześniej nazywany Wojewódzkim Parkiem Kultury i Wypoczynku im. gen. Jerzego Ziętka. Ten park jest większy od nowojorskiego Central Parku – i to znacznie! Różnica to aż 194 hektary. Park Śląski rozciąga się na 535 ha, a powierzchnia Central Parku to 341 ha.

W parku chętnie wypoczywają mieszkańcy aglomeracji i goście spoza niej. To popularne miejsce aktywnej rekreacji i biernego wyciszenia na świeżym powietrzu. Park podzielony jest na dwie
części. W pierwszej z nich rosną liczne i różnorodne drzewa poprzecinane siecią dróg i alejek pieszych, a druga część to tereny o charakterze kulturalno-rekreacyjnym. Tutaj powstały dodatkowe
atrakcje, takie jak Stadion Śląski, ogród zoologiczny, Legendia – Śląskie Wesołe Miasteczko. Powstała też najdłuższa nizinna kolej linowa w Europie – Elka (skrót od Elektryczne Linowe Koleje). Została zbudowana w celach widokowo- rekreacyjnych i na swojej trójkątnej trasie łączyła trzy ważne punkty na mapie parku – Śląskie Wesołe Miasteczko, Planetarium Śląskie i Stadion Śląski
pokonując w sumie 5,5 kilometra. Po latach dwa z trzech odcinków rozebrano. Dzisiaj funkcjonuje tylko jeden odnowiony fragment historycznej trasy – między Wesołym Miasteczkiem a Stadionem Śląskim. Ale słynna Elka zostanie odbudowana w pełnym zakresie – dwa brakujące fragmenty mają powstać do 2023 roku. 

Park Śląski w Chorzowie, fot. arch Parku Śląskiego



Park Śląski w Chorzowie, fot. www.slaskie.travel T. Renk

Awangarda architektury w Katowicach

Stolicą województwa śląskiego są Katowice, które od początku swojego powstania dynamicznie się rozwijały. Dzięki temu miasto budzi wiele skojarzeń, a jednym z nich jest… nowoczesność.
Miasto musiało nadążyć za dynamicznie rozwijającym się przemysłem i w okresie międzywojennym w Katowicach powstały budynki o różnorodnej funkcjonalności w stylu modernistycznym. Architekci zaprojektowali minimalistyczne budynki z dużą ilością okien tak, by do środka wpadało jak najwięcej światła. Katowice mogły się pochwalić jednym z najwyższych drapaczy chmur w ówczesnej Europie, a ze względu na tempo i styl, w jakim się rozwijały mówiono o nich „polskie Chicago”.

Dzisiaj kiedy porównamy zdjęcia amerykańskiej metropolii z centrum Katowic, prawdopodobnie uśmiechniemy się tylko pod nosem… Ale chociaż obecnie trudno dostrzec podobieństwo, warto pamiętać, jak unikalne to były budynki w okresie międzywojennym. Dzisiaj ciekawe budynki łączy Szlak Moderny (Szlak Architektury Modernistycznej). Na 5,5 kilometrach zobaczycie szesnaście modernistycznych budynków pełniących różne funkcje – domy mieszkalne i wille, gmach Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego i dawnego Sejmu Śląskiego i kościół garnizonowy.

Szlak Moderny w Katowicach, fot. UMK 



Strefa Kultury w Katowicach, NOSPR, www.slaskie.travel Open Group

Gliwice – czy województwo śląskie ma dostęp do morza?

– Bzdura – pomyśleliście zapewne czytając poprzednie zdanie. Gdzie Śląsk, a gdzie Bałtyk, przecież to dwa różne końce Polski. A jednak na rynku w Gliwicach stoi fontanna z rzeźbą Neptuna, a miasto ma swoją marinę…Wszystko za sprawą Kanału Gliwickiego. Kanał, wybudowany na zlecenie władz niemieckich, ma 41 kilometrów i po drodze 6 śluz. Łączy Górny Śląsk z Odrą, uchodzi do niej w Kędzierzynie-Koźlu. A Odra płynie do Zalewu Szczecińskiego – zatoki Morza Bałtyckiego, co oznacza, że Gliwice są jedynym śląskim miastem z bezpośrednim dostępem do morza!

Kanałem spławiano towary, a dziś pełni głównie funkcję atrakcji turystycznej. Przystań Marina Gliwice oferuje rejsy statkiem wycieczkowym, działa tu też wypożyczalnia kajaków i łodzi motorowych.
Ale jest też istotną częścią szlaków wodnych w Europie. Na stronie internetowej mariny dowiemy się, że stąd wyruszymy w wodną podróż do Berlina, Amsterdamu, Paryża czy nawet Marsylii, a kilka lat temu miasto cieszyło się, że gliwicką marinę odwiedził jacht ze Szwajcarii.

Marina Gliwice, fot. Marina Gliwice

Pojezierze Dąbrowskie, czyli Mazury południa

Wiecie już, że województwo śląskie ma dostęp do morza – ale to nie wszystko! Znajdują się tutaj piękne okolice, które przywołują na myśl Mazury. Mowa o czterech zbiornikach wodnych Pogoria. Jak wiele atrakcji województwa śląskiego i ta ma związek z działalnością kopalń. Z okolic Dąbrowy Górniczej kopalnie pozyskiwały piasek, by wypełniać nim pustki powstałe po wydobyciu węgla. Te wyrobiska po czasie napełniły się czystą wodą, po części za sprawą pobliskiej rzeki, Pogorii.

Każde z czterech jezior ma swoją funkcję. Jeziora Pogoria I oraz Pogoria III pełnią rolę rekreacyjno-wypoczynkową – nad nimi mieszkańcy Zagłębia i całego województwa śląskiego plażują, uprawiają sporty wodne, nurkują. Pogoria II to użytek ekologiczny – obszar, na którym rządzi natura. Tutaj swobodnie rosną szuwary, zarośla i grzyby, żyją i gniazdują rzadkie gatunki ptaków, jak na przykład zagrożony wyginięciem bączek – najmniejsza czapla w Polsce. Pogoria IV ma za zadanie chronić okolicę przed powodziami. W województwie śląskim znajduje się wiele obszarów rekreacyjnych, a dwa z nich nazywane są pojezierzami. Poza Pojezierzem Dąbrowskim warto odwiedzić równie malownicze Pojezierze Palowickie na terenie Krainy Górnej Odry.

Jezioro Pogoria III, fot. Marcin Wróblewski - arch. UM w Dąbrowie Górniczej 



Jezioro Pogoria III, fot. www.slaskie.travel T. Renk

W krainie gwarków, srebra i wody – Tarnowskie Góry na liście światowego dziedzictwa UNESCO

Czy wiecie, czym jest galena? To ruda ołowiu z domieszką srebra, którą górnicy wydobywali w Tarnowskich Górach pod czujnym okiem gwarków.

Ale kim był gwarek, zapytacie? Był właścicielem lub udziałowcem kopalni, osobą, która organizowała jej działanie. Tradycyjnie z okazji Barbórki miasto ustawia nowy pomnik gwarka i w 2021 roku pojawił się dziewiąty. Kto wie, może za kilka lat tarnogórscy gwarkowie będą atrakcją turystyczną na miarę krasnali z Wrocławia?

Gwarkowie zarządzali kopalniami, a pruska kopalnia Fryderyk w Tarnowskich Górach w XIX wieku produkowała taką ilość cynku, że pokrywała niemal połowę globalnego zapotrzebowania! Wykorzystywała też nowatorski system nawadniania i odwadniania kopalni określany jako „majstersztyk inżynierii podziemnej hydrauliki”. Dzięki temu kopalnie rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach, w tym także Srebrna Góra i Rezerwat Segiet w Bytomiu są na liście światowego dziedzictwa UNESCO.

Zabytkowa Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach, fot. SMZT



Zabytkowa Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach, fot. www.slaskie.travel Open Group

Zabrze – podziemne miasto

Kolejnym miastem silnie związanym z górnictwem jest Zabrze. To tutaj działała jedna z najstarszych kopalni węgla kamiennego – „Królowa Luiza”. W 1998 roku na powierzchnię wyjechała ostatnia tona węgla zamykając tym samym 207 lat działalności kopalni. Wraz z Kopalnią Guido tworzą teraz podziemne miasto udostępnione dla turystów. Odwiedzimy tam różnorodne trasy turystyczne. W Kopalni Guido zwiedzanie odbywa się na kilku poziomach – 170, 320, a nawet 355 metrów pod ziemią! Na trasach zwiedzania poznamy górnicze maszyny i w jaki sposób działają, powędrujemy w całkowitych ciemnościach jedynie z małymi lampkami górniczymi czy wcielimy się w rolę prawdziwych górników na specjalnej trasie zwiedzania o nazwie „Szychta” (szychta to zmiana robocza w kopalni).

Kopalnia organizuje też specjalne trasy zwiedzania, na przykład z okazji święta górniczego – Barbórki. Na poziomie 170 w Kopalni Guido można zorganizować mszę świętą, a na poziomie 320 odbywają się wydarzenia kulturalne, na przykład koncerty. Znajduje się tam też pub, w którym spróbujecie piwa z lokalnego browaru z Gliwic.

W Sztolni Królowa Luiza spłyniecie łodziami w historycznych wyrobiskach na najdłuższej trasie turystycznej tego typu w górnictwie węglowym! Sztolnia Królowa Luiza oferuje wycieczki i trasy zwiedzania dostosowane do najmłodszych oraz Park 12C – teren edukacyjno-rozrywkowy dla dzieci i młodzieży. W Parku dzieci zwiedzą labirynt nawiązujący do sieci korytarzy
górniczych, zobaczą dokładny zegar słoneczny i odwiedzą zabawkową mini-kopalnię (Bajtel Grubę). Zabrze to miejsce, w którym rodziny z dziećmi w ciekawy sposób poznają kulturę dziedzictwa przemysłowego województwa śląskiego. Tak więc miasto Zabrze i Megapolis, czyli Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia zaprasza do ich odkrywania!

Zabytkowa Kopalnia Guido, fot. www.slaskie.travel T. Renk