2 x UNESCO - tak, to śląskie!

Światowa Lista Dziedzictwa Kulturowego UNESCO to wielkie wyróżnienie dla atrakcji turystycznej. Na liście znajdują się obiekty kulturowe i naturalne o „wyjątkowej powszechnej wartości” dla ludzkości. Od 2017 roku wpisem na tą prestiżową listę pochwalić się mogą Tarnowskie Góry. Drugi magnes na turystów, także związany z UNESCO, to stolica regionu - Katowice. W 2015 roku otrzymały tytuł Miasta Kreatywnego UNESCO w dziedzinie muzyki. Jest jeszcze krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego, na której od 2018 roku znajduje się m.in. Barbórka oraz tradycje wytwarzania koronki koniakowskiej. Jedno jest pewne: mamy się czym chwalić!

Miasto Kreatywne Muzyki - KATOWICE

Zacznijmy od początku. W 2015 r. Katowice zapoczątkowały passę zaznaczenia Woj. Śląskiego na turystycznej i kulturalnej mapie nie tylko Europy ale i całego świata uzyskując tytuł Miasta Kreatywnego UNESCO w dziedzinie muzyki.

Festival Tauron Nowa Muzyka fot. UMK

Lista sieci miast kreatywnych tworzona jest w celu promocji rozwoju ekonomicznego, społecznego i kulturowego i liczy 116 miast z całego świata.
Profity wynikające z przynależności do sieci widać na każdym polu: zarówno poprzez zwiększenie zainteresowania mediów i turystów, dumę lokalnej społeczności (prestiżowe wyróżnienie na areniemiędzynarodowej) jak i poprzez współpracę między miastami należacymi do sieci w organizowaniu wspólnych przedsięwzięć np. w dziedzinie muzyki czy literatury.

fot. UMK R.Kaźmierczak

Katowice otrzymały tytuł z uwagi na intensywność i różnorodność muzycznego potencjału poprzez organizację wielu wydarzeń festiwalowych (m.in. Tauron Nowa Muzyka, Rawa Blues Festival) jak również dzięki prężnej działalności Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia oraz twórczością artystów stanowiących część historii miasta – kompozytorów Henryka Mikołaja Góreckiego i Wojciecha Kilara.

Budynek NOSPR fot. B. Barczyk

Szczegóły na temat wpisu znajdują się na stronach:

www.unesco.org [klik]
www.unesco.pl [klik]

Kolej na Tarnowskie Góry

Dwa lata później o UNESCO przypomniały Tarnowskie Góry. To za sprawą decyzji Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO i wpisu "Kopalni ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach" na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. To jedyny wpis z woj. śląskiego oraz jeden z 15 w całej Polsce.

fot. UMWSL

Wpis obejmuje 28 obiektów położonych w Tarnowskich Górach, Bytomiu i Zbrosławicach, stanowiących pozostałości po dawnych kopalniach rud srebra, ołowiu i cynku - kopalniane wyrobiska, szyby górnicze, cały system odwadniania i wykorzystania wody pogórniczej oraz elementy krajobrazu kulturowego.

Obecnie w ramach wpisu Tarnowskich Gór na listę UNESCO zwiedzać można 2 obiekty:
- Zabytkową Kopalnię Srebra
- Sztolnię Czarnego Pstrąga

W najbliższym czasie planowane jest powstanie strategii marketingowej i planu koncepcji produktu turystycznego. Co jeszcze zobaczyć w mieście UNESCO? Czytaj [TUTAJ]

[Szczegóły na temat wpisu na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO]

A w Polsce..

Jest też krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Ratyfikowana przez Polskę Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego oznacza obowiązek inwentaryzacji przez Polskę ( a dokładniej Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego we współpracy z Narodowym Instytutem Dziedzictwa), tych zjawisk. Niematerialne dziedzictwo obejmuje więc zwyczaje, tradycyjne rzemiosło, język i wszelkie inne przejawy działalności człowieka powiązanych z tradycją. Krajowa lista na charakter informacyjny i zawiera opis zamieszczonych na niej zjawisk, historię, informacje o miejscu występowania i znaczeniu dla kultywujących je społeczności.

W październiku 2018 roku w Warszawie podczas III Gali niematerialnego dziedzictwa kulturowego uhonorowanych zostało 5 zwyczajów i tradycji z woj. śląskiego:

1. Kolędowanie dziadów noworocznych na Żywiecczyźnie

W ostatni dzień kończącego się roku oraz pierwszy dzień nowego roku – na granicy „starego i nowego czasu” we wsiach leżących na południe i zachód od Żywca oraz w samym Żywcu, w dzielnicy Zabłocie do dzisiaj spotkać można duże grupy noworocznych przebierańców zwanych Dziadami. Dla miejscowej ludności pojawienie się Dziadów zwiastuje Nowy Rok.

fot. Lucjusz Cykarski

2. Tradycje wytwarzania koronki koniakowskiej

Koronka koniakowska to technika ręcznego szydełkowania serwet z nici tzw. kordonku. Zajmują się nią kobiety mieszkające w Koniakowie, Istebnie i Jaworzynce, które znajdują się w Beskidzie Śląskim. Ten rodzaj koronki, nie powstaje w żadnym innym regionie Polski, ani świata.

Największa koronka na świecie  fot. UG Istebna

fot. UG Istebna

3. Umiejętność gry na dudach żywieckich oraz sposób ich wytwarzania

Umiejętność gry na dudach żywieckich praktykowana jest na Żywiecczyźnie nieprzerwanie od co najmniej XVIw. Jest to jeden z najstarszych elementów tradycji muzycznych w tych stronach, a dzięki żyjącym dudziarzom grającym w starym, niezmienionym stylu, przekaz międzypokoleniowy mistrz – uczeń jest tu ciągle praktykowany.

4. Gajdy - umiejętność wytwarzania instrumentu i praktyka gry

W literaturze przedmiotu instrument ten określa się jako gajdy: beskidzkie, istebniańskie lub śląskie – jest to instrument muzyczny charakterystyczny dla Beskidu Śląskiego. Praktyka gry oraz umiejętność wytwarzania gajd jest integralną częścią tradycji muzycznych beskidzkiego regionu, jest budulcem tożsamości regionalnej oraz daje mieszkańcom tego obszaru poczucie wspólnoty.

5. Barbórka górników węgla kamiennego na Górnym Śląsku

Barbórka jest zwyczajem dorocznym i obyczajem świątecznym grupy zawodowej górników węgla kamiennego na Górnym Śląsku praktykowanym od początku XIX wieku do chwili obecnej. Obchodzona 4 grudnia, w dniu wspomnienia św. Barbary, wpisała się w przestrzeń kulturową górników dzięki przekazom pokoleniowemu i środowiskowemu. Stanowi nieodłączny element górniczej tożsamości pielęgnowany przy współudziale właścicieli, dyrekcji i zarządów kopalń, lokalnych parafii oraz stowarzyszeń, których przedstawiciele są aktywnymi uczestnikami obchodów.

fot. Muzeum Górnictwa Węglowego

Obecnie krajowa lista liczy 32 pozycje włącznie z wpisanymi uprzednio na listę bezpośrednio związane z woj. śląskim:

1. Rusznikarstwem artystycznym i historycznym – wyroby według tradycyjnej szkoły cieszyńskiej
2. Tradycyjną techniką ludwisarską stosowaną w ludwisarni Felczyńskich w Taciszowie
3. Zabawkarstwem żywiecko-suskim

Pełna lista wraz z opisami znajduje się [TUTAJ]

Województwo Śląskie to region o bardzo silnej lokalnej społeczności. Jeszcze bardziej łączy świadomość posiadania nie tylko znaczących w Polsce i świecie atrakcji turystycznych, ale również niespotykanych nigdzie indziej obrzędów i tradycji. Kolejnym razem kiedy znajomi zapytają o to co zobaczyć w regionie, powyższe przykłady stanowią doskonałą odpowiedź.

źródło: www.nid.pl , www.unesco.org