Płn. fragment Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, mezoregion o pow. ok. 1300 km2, rozciągający się między tzw. Bramą Wolbromską i doliną Białej Przemszy na płd. a przełomową doliną Warty koło Mstowa na płn. Graniczy od zach. z Obniżeniem Górnej Warty, ku któremu opada kilkudziesięciometrową kuestą, na wsch. – z Niecką Włoszczowską i Progiem Lelowskim. Charakterystycznym elementem jej krajobrazu są wzgórza wapienne, zbudowane z odpornych wapieni skalistych, tworzących często charakterystyczne „ostańce” (mogoty) – często zajęte przez ruiny zamków i strażnic”, poprzecinane obniżeniami, wypełnionymi piaskami – często bezwodnymi (tzw. „wodącymi”). Najdłuższym pasmem jest ułożone w poprzek Wyżyny Pasmo Smoleńsko-Niegowonickie. Najwyższym punktem Wyżyny Częstochowskiej jest Góra Janowskiego w Podzamczu (515,5 m n.p.m.), ale przeciętna wysokość waha się od 300-do 400 m n.p.m. Jej charakterystycznym elementem są także liczne jaskinie, zwłaszcza w okolicach Olsztyna, Trzebniowa, Niegowonic, Złotego Potoku, Podlesic i Ryczowa. W pobliżu Ogrodzieńca i Zawiercia ze źródeł krasowych biorą początek Warta i czarna Przemsza, w Złotym Potoku – Wiercica, w Siamoszycach – Krztynia, w Pilicy – Pilica, a w Zdowie – Białka. Wyżyna Częstochowska ma charakter rolniczy z niewielkimi obszarami leśnymi. Znajdują się tu dwa niewielkie miasta: Ogrodzieniec i Pilica. Prawie cała Wyżyna objęta jest obszarem Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd, znajduje się tu także 8 rezerwatów przyrody: „Bukowa Kępa”, „Góra Zborów”, „Ostrężnik”, „Parkowe”, „Ruskie Góry”, „Smoleń”, „Sokole Góry” i Zielona Góra”. Wyżynę przecinają linie kolejowe: Centralna Magistrala Kolejowa w płn. części i linia Kielce – Katowice (tzw. Kolej Iwanogrodzko-Dąbrowska) – w południowej.
Obszar Wyżyny posiada bogate zagospodarowanie turystyczne. Poprowadzono przez nią szlaki turystyczne piesze, rowerowe i konne. Najważniejsze są szlaki piesze: czerwony „Szlak Orlich Gniazd”, niebieski „Szlak Warowni Jurajskich”, żółty – „Szlak Zamonitu”, zielony „Szlak Tysiąclecia”.