Jura z małym dzieckiem

Jura z małym dzieckiem, czyli "Młyn historii miele w Żarkach"

Jura z małym dzieckiem w towarzystwie myszy? Co jest z tymi myszami? Niby wszyscy się ich boją, a jak przychodzi co do czego, to bez myszy nie można się obejść. Mysz Kościelna była już kiedyś naszym przewodnikiem w czasie opowieści o Cieszynie. Teraz jedziemy na Jurę Krakowsko-Częstochowską, a tam kto czeka? Mysz, oczywiście. Myszy mieszkały przecież w każdym porządnym młynie, ale też nie pogardziły bezpieczną norką u bednarza, szewca albo innego rzemieślnika. Drzwi wejściowe do pomieszczeń, w których powstawały buty, beczki czy skórzane pasy otwierały się i zamykały, gdy wchodzili klienci. A za klientami myszy. Nie będzie chyba przesadą, gdy napiszę, że w każdym z takich zakładów mieszkały ich całe stada. Stary Młyn - Muzeum Dawnych Rzemiosł w Żarkach jest wspaniałym miejscem, by przekonać dzieci o wartości rzeczy, które wykonywano kiedyś ręcznie. To miejsce na opowieść o tym, że przedmioty zrobione przez rzemieślników mają w sobie trudną do uchwycenia duszę. 

Stary Młyn, Żarki, fot. T. Renk, www.slaskie.travel

Miasto na szlaku

Żarki z całą pewnością nie są uważane za miejsce, które wpływało na rozwój całego regionu. A jest dokładnie odwrotnie. To tutaj okoliczni rolnicy sprzedawali swoje plony. W czasie słynnych jarmarków żareckich handlowano kurami, końmi, krowami, ale też zbożem i zrobioną z niego mąką. W miasteczku mieszkały ze sobą zgodnie dwa narody – Polacy i Żydzi. Ci ostatni zaczęli się tutaj osiedlać już w XVI wieku, po tym, jak w 1556 roku król Zygmunt August przyznał miastu prawa targowe. Możliwość organizacji jarmarków wpływała wówczas na rozwój wszystkich polskich miast. Nie inaczej stało się z Żarkami, gdzie handlowano początkowo na placu Starego Rynku, przed kościołem parafialnym. Jednak do dzisiaj, można tu uczestniczyć w tradycyjnych jarmarkach, potargować się albo porozmawiać z zaprzyjaźnionym straganiarzem. Po wojnie plac handlowy przeniesiono w pobliże zabytkowych murowanych stodół. Może warto przez chwilę pospacerować wśród nich, usiąść na ławce, zamknąć oczy i wyobrazić sobie, jak mogło wyglądać takie targowisko dwieście, albo trzysta lat temu. Jak gospodynie przepychały się, by kupić tłustą gęś, a piekarze zachwalali pachnące bochny właśnie wypieczonego chleba. W soboty nadal można popatrzeć na krzątających się po targowisku gospodarzy, z których część cały czas mieszka w tej samej okolicy, co ich dziadkowie i pradziadkowie.

Stodoły w Żarkach, fot. A. Dudzińska

Jeśli jedziemy na wycieczkę z dziećmi przynajmniej w wieku szkolnym, gorąco namawiam, żeby w czasie wizyty w Żarkach odwiedzić nie tylko muzeum, ale przespacerować się także na żydowski cmentarz. Oczywiście każdy sam musi podjąć decyzję, jednak dla mnie żarecki cmentarz jest wspaniałym pomnikiem międzykulturowego współistnienia dwóch narodów. W całym województwie śląskim nie ma większego miejsca żydowskich pochówków, a znajdziemy na nim około 1100 macew wykonanych z żółtego piaskowca, wapienia czy granitu, a także zabytkowy żeliwny nagrobek – niezwykle rzadki, bo w czasie II wojny światowej wszystkie takie macewy były przetapiane przez Niemców.

Kirkut w Żarkach, fot. T. Renk, www.slaskie.travel

Stary Młyn

Jestem przekonana, że wizytę w Starym Młynie każde dziecko będzie wspominało z radością. Do tego śpiewająco odpowie na pytanie, gdzie powstają bułki i chleb. Może nawet namówi Państwa na wspólne pieczenie chleba w domu, które będzie początkiem wspólnej, kulinarnej przygody.

Elektryczny młyn, w którym znajduje się Muzeum Dawnych Rzemiosł, powstał sto lat temu i działał do początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Charakterystyczny cykl, w czasie którego zboże zamieniało się w mąkę, powtarzał się tu każdego dnia. Co rano rolnicy przywozili żyto albo pszenicę, worki ważono, a ich zawartość wrzucano do magazynów. Następnie ziarno przechodziło przez trzy etapy – było oczyszczane, mielone w mlewnikach, a na końcu odsiewane. Najmłodsi, których nie zainteresuje praca włączanych przez przewodników urządzeń albo multimedialne prezentacje, mogą się bawić w poszukiwanie Myszy Młynki, która to tu, to tam wyskakuje z dziury w czasie zwiedzania. 

Stary Młyn, Żarki, fot. T. Renk, www.slaskie.travel

Dzieci poznają także historię wypiekania chleba, czyli w pewnym sensie historię ludzkości. Przecież od najdawniejszych czasów w różnych miejscach na świecie powstawały pszenne podpłomyki, chleby, mace, chapati indyjskie chlebki naan. Wystarczyło tylko zetrzeć ziarna na mąkę. Każdy może zresztą spróbować, jak pracochłonne i długotrwałe było to zajęcie - mieląc mąkę na muzealnych żarnach. Przy odrobinie szczęścia może dostaną Państwo do roztarcia grykę, charakterystyczną kwitnącą na biało roślinę. To właśnie z niej okoliczni piekarze od stuleci przygotowują tatarczuch – ciemny i słodki chleb, który - jako charakterystyczny dla tego regionu Polski - został wpisany na ministerialną listę produktów tradycyjnych. Namawiam też, by po wyjściu z muzeum, w czasie spacerów spróbować rozpoznać kłosy żyta, pszenicy i owsa. To coraz rzadsza umiejętność, nawet wśród starszych.
Zwiedzanie ekspozycji na tyle porusza wyobraźnię, że oprowadzającym niezwykle rzadko zdarza się, by któryś z gości - zapytany o to, czy chciałby pracować w młynie - odpowiadał twierdząco. Dzieci nie są naiwne i doskonale wiedzą, że trzeba się tam naprawdę napracować. Kto miałby wątpliwość, może spróbować i założyć worek mąki na plecy - od razu mu się odechce. Dobrze, że dzisiaj chleb możemy kupić w sklepie albo piekarni, bo chętnych do takiej pracy byłoby niewielu.

W Żarkach odbywały się targi, więc wokół nich powstawały zakłady rzemieślnicze. Lokalne muzeum jest świetnym miejscem, by poznać tajniki pracy piekarza, kołodzieja, szewca czy bednarza. Grając w multimedialne gry najmłodsi zwiedzający przekonają się, że skonstruowanie drewnianej beczki to wcale nie jest taka prosta sprawa. Jeśli chodzi o multimedialne wyposażenie to nie będą Państwo rozczarowani – to muzeum nie trąci myszką!

Hokus Pokuss, fot. K. Zygalski

Sama placówka proponuje także zwiedzanie połączone z cyklem warsztatów w okolicznych placówkach. Najlepsze lizaki na świecie wyprodukować mogą dzieci w czasie słodkich warsztatów w Manufakturze Hokus Pokuss, mistrzem kuchni można zostać w Przystani Leśniów (przyznacie państwo, że wspólnie upieczona pizza może być wspaniałym zakończeniem aktywnie spędzonego dnia), a ekologiczne zabawki przygotować w Pracowni EtnoJura. Jeśli tych atrakcji będzie Państwu za mało, to miło zapowiadają się odwiedziny w jurajskim Wehikule Czasu, którego właściciele prowadzą szkołę rycerską. Pani Justyna i Janusz Nowakowie sami uczestniczą w popularnych spotkaniach odtworzeniowych grup rycerskich, a o czasach średniowiecznych wiedzą chyba wszystko. Ich opowieści o obozach rycerskich, średniowiecznym domu, o strojach noszonych przed wiekami, o tym, jak niegdyś leczono ludzi, albo jak ich karano potrafią rozpalić wyobraźnię.

Przyznajcie, że Jura z małym dzieckiem to bardzo zachęcająca propozycja na wycieczkę.

Żarki, fot. E. Wieczorek / M.Skrabek