Dolina Wodącej

Dolina Wodącej leży na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, w rejonie Wolbromia i Pilicy, a dokładnie - między wsiami Smoleń i Domaniewice. Ładną krajobrazowo i urozmaiconą, lesistą w znaczniej mierze okolicę, zdobią liczne, wapienne ostańce. Cechą doliny jest brak stałego cieku wodnego. Tego rodzaju zjawisko jest niejednokrotnie spotykane na terenach jurajskich i wiąże się z wapiennym podłożem, łatwo przepuszczającym wodę. W dolinie znajduje się szereg jaskiń. W grocie Biśnik odkryto najstarsze na ziemiach polskich ślady bytności człowieka.

Dolina Wodącej, fot. R. Rębisz

O DOLINIE

Dolina Wodącej (inna nazwa to Dolina Wodąca) należy do atrakcyjniejszych rejonów Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Odnajdziemy tu wszystkie, charakterystyczne elementy jurajskiego krajobrazu, z ostańcami wapiennymi i jaskiniami, nie mówiąc o malowniczych ruinach wznoszącego się nad doliną, na stożkowatym wzgórzu, zamku w Smoleniu. Dla tej suchej doliny krasowej charakterystyczny jest brak stałego strumienia. Do urozmaicenia tego miejsca oraz atrakcyjności turystycznej przyczynia się duża, niemal stumetrowa różnica pomiędzy dnem doliny a wznoszącymi się nad nią skałami. Obok wzgórza zamkowego w Smoleniu, do interesujących miejsc w dolinie należą Skały Zegarowe oraz grupa skalna Biśnik. Skały Zegarowe, górujące nad doliną charakterystycznymi basztami i iglicami, to jeden z większych i bardziej malowniczych zespołów skalnych Jury. Z kolei w masywie Biśnika z charakterystycznym oknem skalnym, znajdują się jaskinie Na Biśniku oraz Psia. Jaskinia Na Biśniku (obecnie zamknięta dla zwiedzających) to ważne stanowisko archeologiczne, ze znaleziskami datowanymi na 500 tys. lat p.n.e. i będącymi najstarszymi na ziemiach polskich śladami bytności człowieka. Rejon doliny kryje zresztą kilka innych, interesujących obiektów – np. w jednej z tutejszych jaskiń znaleziono pozostałości warsztatu XVII-wiecznego fałszerza monet. W rejonie doliny warto obejrzeć również grupę skalną Grodzisko Pańskie, z odkrytymi niedawno pozostałościami XIII-wiecznych fortyfikacji. Obok znajduje się także tzw. Grodzisko Chłopskie. Inne, ciekawe obiekty w okolicy to Jaskinia Zegar oraz, położona nieco dalej od doliny, Jaskinia Jasna. Dolina Wodącej oraz otaczające ją wzniesienia są popularnym wśród turystów terenem, przez który przebiega kilka tras. Główne z nich to czerwono znakowany Szlak Orlich Gniazd (zarówno wariant pieszy, jak i rowerowy) oraz niebieski Szlak Warowni Jurajskich. Interesującą wycieczkę okrężną, umożliwiającą dotarcie do okolicznych jaskiń i skalnych ostańców, warto odbyć szlakiem zielonym. Niedaleko przebiega także czarny Szlak Partyzantów Ziemi Olkuskiej. Do Doliny Wodącej łatwo trafić do strony zamku Smoleń, lub od strony wsi Domaniewice.

Dolina Wodącej, fot. J. Krawczyk

HISTORIA

Dolina Wodącej stanowi część Pasma Smoleńsko-Niegowonickiego, najbardziej na południe wysuniętej części Wyżyny Częstochowskiej. Wykształciła się w dwóch odmianach wapieni górnojurajskich – bardziej odpornych na wietrzenie wapieni skalistych oraz mniej odpornych wapieni płytowych – a jest wyścielona piaszczystymi i gliniastymi osadami czwartorzędu.

CHARAKTERYSTYKA

Tym co wyróżnia Dolinę Wodącej jest brak stałego cieku wodnego, wyraźna asymetria zboczy (prawe łagodne, lewe bardziej strome) oraz obecność 32 wyraźnych wzniesień o wysokościach względnych dochodzących do 100 m, rozdzielonych systemem rozgałęzionych suchych dolin (tzw. „wodących”). Formy te stanowią wyraźny morfologiczny akcent krajobrazowy tego obszaru.

W obrębie doliny można obserwować dwa typy rzeźby – krasową oraz erozyjno-denudacyjną. Rzeźba krasowa związana jest ze strukturą masywu i przeobrażeniem przez wody podziemne liczącej ponad 150 mln lat platformy wapieni jurajskich. Wśród form krasowych wyróżnić można ostańce wapienne (czyli wspomniane wcześniej wyizolowane wzniesienia, np. Wzgórze Zamkowe, Smoleń, Zegarowe Skały, Kyciowa Skała), formy skałkowe oraz mikroformy krasowe na powierzchni wychodni skalnych. Poza bardzo zróżnicowaną i malowniczą rzeźbą zewnętrzną, większość ostańców wapiennych cechuje się rozwojem dużych form krasu podziemnego – jaskiń. Do najbardziej znanych należy Jaskinia na Biśniku, w której odkryto najstarsze w Polsce ślady bytowania człowieka. Erozyjno-denudacyjny typ rzeźby jest natomiast efektem rozcinania luźnych osadów pokrywających wapienie. Objawia się on w postaci suchych dolin o zróżnicowanych rozmiarach, w związku z czym w różnym stopniu zaznaczających się w krajobrazie. Tworzą one wachlarzowaty system zbiegający się w głównej osi – właściwej Dolinie Wodącej.

Dolina Wodącej, fot. R. Rębisz

Dolina Wodącej, fot. R. Rębisz

PRZYRODA

U północnego wylotu Doliny Wodącej, na Wzgórzu Zamkowym utworzono w 1959 r. rezerwat przyrody „Smoleń” dla ochrony lasu bukowo-grabowego, na wzgórzu wapiennym z ruinami zamku Pilcza. Zamek istniał w tym miejscu prawdopodobnie już w XIII wieku (zapewne drewniany). Zapiski kronikarskie mówią bowiem o jego zniszczeniu. Murowana warownia, której ruiny możemy współcześnie podziwiać została wzniesiona przez Ottona z Pilczy herbu Topór w połowie XIV wieku.

Dolina Wodąca jest także bardzo cennym obiektem ze względu na walory przyrody ożywionej. Można tu podziwiać płaty rzadko spotykanego na niżu zbiorowiska jaworzyny górskiej z języcznikiem Phyllitido−Aceretum, którego gatunkiem charakterystycznym jest właśnie języcznik zwyczajny Phyllitis scolopendrium – bardzo rzadki w skali regionu i podlegający ochronie ścisłej gatunek paproci. Języcznik porasta zacienione ściany skalne, a jego duże, zimozielone, zwisające ze skał liście można podziwiać przez cały rok. W płatach jaworzyny spotkać można także inne chronione lub rzadkie gatunki roślin, takie jak: śnieżyczka przebiśnieg Galanthus nivalis, lilia złotogłów Lilium martagon, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, paprotnik kolczysty Polystichum aculeatum.

Dolina Wodąca znajduje się w granicach Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd oraz specjalnego obszaru ochrony siedlisk „Ostoja Środkowojurajska”.

Dolina Wodącej, fot. R. Rębisz

Dolina Wodącej, fot. Agata Kloczkowska, CDPGŚ

Dolina Wodącej, fot. Agata Kloczkowska, CDPGŚ

Dolina Wodącej, widok na zamke Pilcza w Smoleniu, fot. Agata Kloczkowska, CDPGŚ

Dolina Wodącej, fot. Agata Kloczkowska, CDPGŚ

Dolina Wodącej, fot. Agata Kloczkowska, CDPGŚ

Dolina Wodącej, fot. Agata Kloczkowska, CDPGŚ

Dolina Wodącej, fot. Agata Kloczkowska, CDPGŚ

Trasa spacerowa Doliną Wodącej

Trasa spacerowa Doliną Wodącej. Jest to sucha dolina krasowa wraz z ostańcami wapiennymi, jaskiniami i ruinami zamku w Smoleniu, tworzące wyjątkowy krajobraz jurajski, oraz stanowisko bardzo rzadkiej paproci – języcznika zwyczajnego Phyllitis scolopendrium.

więcej >>