Cieszyńska majówka

Wzgórze zamkowe w Cieszynie

Jak wskazują badania archeologiczne, wzniesienie znajdujące się w centrum dzisiejszego Cieszyna zasiedlane było już od czasów starożytnych. W X w. powstał tu gród obronny, początkowo drewniany. W 1155 r. ówczesny Tessin wymieniany jest w bulli papieża Hadriana IV. W tych czasach Cieszyn posiadał już rangę kasztelanii. W XI lub XII w. (obecnie przyjmuje się raczej stulecie późniejsze) wzniesiony został tutaj kościół św. Mikołaja w kształcie rotundy, będący obecnie jednym z najstarszych polskich zabytków architektury.

Zbudowana z płaskich ciosów wapiennych świątynia pełniła funkcję kaplicy zamkowej, a od 1240 r. stała się też kościołem parafialnym Cieszyna. Kolista nawa budowli przekryta została kopułą z kamieni układanych koncentrycznie.

W 1839 r. obiekt przebudowano niezbyt fortunnie w stylu klasycystycznym, po której uzyskał on duże półkoliste okna. W latach 1947-1955 podczas konserwacji przywrócono kościołowi pierwotny charakter. Rotunda św. Mikołaja w Cieszynie stanowi element umieszczony na współczesnym banknocie 20-złotowym. Z końcem XIII w., gdy utworzone zostało Księstwo Cieszyńskie, zamek stał się siedzibą władcy. Druga połowa w. XIV przyniosła wzniesienie zamku murowanego przez księcia Przemysła I Noszaka. Wówczas to powstała m.in. zachowana do dziś gotycka Wieża Piastowska. Jest ona jedną z czterech dawniej istniejących wież. Zbudowana została z kamienia łamanego i ciosów kamiennych na planie kwadratu, a ma 24 m wysokości. W górnej części wieży w XV w. nadbudowano ceglany ganek. Pod narożnymi wykuszami budowli znajdują się cztery kamienne, gotyckie tarcze herbowe z orłami piastowskimi. Kilkakrotnie restaurowaną wieżę uznano za symbol Cieszyna i świadectwo jego piastowskiej przeszłości. Z udostępnionego do zwiedzania obiektu rozpościera się panorama miasta oraz Beskidów.

Rozrastający się przez dziesięciolecia zamek został poważnie zniszczony w XVII w. czasie Wojny Trzydziestoletniej, choć pełnił swe funkcje przez kolejne dwa stulecia. Wreszcie w 1839 większość obiektów rozebrano na polecenie księcia Karola Habsburga, pozostawiając m.in. wieżę oraz rotundę, którą poddano klasycystycznej przebudowie. Wkrótce na miejscu zdolnej części zamku zbudowano klasycystyczny pałac, zakładając równocześnie romantyczny park. Pałac, wzniesiony przez architekta wiedeńskiego dworu Habsburgów, Józefa Kornhäusla, stanowi dziś siedzibę szkoły muzycznej. Na początku naszego wieku obiekt ten był restaurowany. Obok pałacu, w dawnej oranżerii urządzono siedzibę centrum design pod nazwą Zamek Cieszyn. U stóp wzgórza stoi pomnik legionistów śląskich, odbudowany w ostatnim czasie (poprzedni monument w 1939 r. zniszczyli Niemcy).

Zwiedź wirtualnie!

Wzgórze zamkowe w Cieszynie TUTAJ -> WYCIECZKA WIRTUALNA

Odpocząć możemy np. w lasku miejskim...

Rezerwat Lasek miejski nad Puńcówką

Lasek Miejski nad Puńcówką to niezwykle atrakcyjna i cenna przyrodniczo enklawa w przestrzeni miejskiej Cieszyna. Położony jest nad niewielkim ciekiem – Puńcówką, na stromej krawędzi doliny rzeki Olzy. Głównym walorem przyrodniczym obiektu jest dobrze zachowany wielogatunkowy grąd subkontynentalny Tilio cordatae-Carpinetum betuli ze stanowiskiem cieszynianki wiosennej Hacquetia epipactis (to właśnie dla jej ochrony powołano rezerwat). Cieszynianka wiosenna należy do osobliwości przyrodniczych województwa śląskiego. To właśnie w naszym województwie, na Pogórzu Cieszyńskim roślina ta ma swoje centrum występowania w Polsce – tu znajduje się najwięcej stanowisk o największej liczebności. Poza tym spotyka się ją tylko sporadycznie, na pojedynczych, izolowanych stanowiskach w kilku innych regionach Polski. Polską nazwę – cieszynianka wiosenna – zaproponował dla gatunku w 1924 r. profesor cieszyńskiej Wyższej Szkoły Gospodarstwa Wiejskiego Kazimierz Simm – dla podkreślenia „przywiązania” gatunku do miasta Cieszyna i jego okolic. Cieszynianka kwitnie wczesną wiosną. Na długich bezlistnych łodygach pojawiają się jej drobne, żółte, baldaszkowate kwiatostany, otoczone przez zielone podsadki liściowe w taki sposób, że na pierwszy rzut oka wydaje się jakby roślina miała zielone płatki kwiatów rozmieszczone wokół żółtego środka. Gatunek ten podlega w Polsce ochronie ścisłej.

Lasek Miejski warto odwiedzić wiosną, nie tylko by podziwiać cieszyniankę, ale także liczne geofity, m.in.: czosnek niedźwiedzi Allium ursinum (tworzący w runie rozległe płaty), gajowiec żółty Galeobdolon luteum, ziarnopłon wiosenny Ficaria verna, zawilec gajowy Anemone nemorosa i żółty Anemone ranunculoides. Bardzo ciekawym elementem flory rezerwatu są też bez wątpienia obrazki alpejskie Arum alpinum, roślina o niezwykłych kwiatostanach, przypominających rośliny egzotyczne. Obrazki alpejskie należą do gatunków rzadkich we florze Polski, podlegają ochronie częściowej a ich występowanie jest ograniczone do południowej części kraju. W województwie śląskim są zagrożone wymieraniem (EN).

Las zasiedlają typowe i pospolite ptaki leśne, ale nad Puńcówką można zaobserwować nurogęś Mergus merganser i pluszcza Cinclus cinclus.

Najbardziej naturalny charakter ma las w części południowej, część północna pełniła bowiem niegdyś funkcję parku miejskiego. Do dziś zachowały się w niej alejki wraz z kamiennymi schodami. Obiekt stanowi cel wycieczek i spacerów mieszkańców Cieszyna.

Trasa spacerowa po rezerwacie przyrody "Lasek Miejski nad Puńcówką"

Trasa wiedzie po rezerwacie przyrody, który obejmuje fragment dobrze zachowanego lasu grądowego ze stanowiskami rzadkich i chronionych gatunków roślin, w tym cieszynianki wiosennej.

więcej >>

Jeśli macie ochotę, warto wybrać się w stronę pobliskiego Goleszowa, aby zobaczyć znajdujący się tam kamieniołom.

Kamieniołom Jasieniowa w Goleszowie

Jasieniowa Góra zbudowana jest z wapieni cieszyńskich, stanowiących najstarsze skały fliszu Karpat Zewnętrznych, a ich odsłonięcie można obserwować w nieczynnych wyrobiskach.

Wapienie cieszyńskie należą do skał osadowych zbudowanych z naprzemianległych ławic wapieni oraz łupków marglistych, utworzonych na pograniczu jury i kredy, w środowisku morskim. W ich składzie występują mikroskamieniałości (m.in. otwornic, radiolarii, kokkolitów), wyróżniają się również m.in. obecnością żyłek lub żył białego krystalicznego kalcytu. Wapienie cieszyńskie były tu eksploatowane od XVII w., a służyły do celów budowlanych, budowy dróg, nasypów kolejowych oraz jako surowiec do produkcji wapna i cementu. Po zakończonej eksploatacji pozostało tu wiele wyrobisk. Zlokalizowane są one na północnym i wschodnim stoku wzniesienia. Najpełniejszy profil skał węglanowych formacji eksponowany jest w największym z wyrobisk oraz w przekopie drogi prowadzącej do niego.

Wśród wyrobisk „Jasieniowej Góry” na wyróżnienie zasługuje tzw. „Stara Marglownia” – obecnie misa zbiornika „Ton” o powierzchni około 2 ha (nazwa akwenu pochodzi o niemieckiego określenia „ton-erde”, z którym łączony jest surowiec do produkcji cementu, czyli margiel). Obecnie służy ono potrzebom wędkarzy i turystom. Ciekawe jest także wyrobisko okresowo wypełnione wodą i nazywane jeziorkiem lub stawem „Pod Księżycem”. W obrębie jednej ze ścian wyrobiska „Pod Księżycem” znajduje się fragment starej budowli hydrotechnicznej do regulowania przepływu wody, która gromadzi się w nim głównie wiosną, spływając z okolicznych zboczy i tworząc idealne siedlisko dla populacji traszki górskiej Triturus alpestris. Interesującym obiektem w pobliżu wychodni skalnej jest niewielkie schronisko skalne (około 3 m długości) nazywane „Schronem w Jasieniowej”.

Jezioro TON, fot. www.goleszów.pl, gmina Goleszów

Oprócz walorów geologicznych, na uwagę zasługuje świat roślinny i zwierzęcy obiektu. Wyrobiska na Jasieniowej, jako pozostałość po dawnej eksploatacji surowców skalnych, stanowią przykład siedlisk pochodzenia antropogenicznego, bardzo ważnych dla zachowania bioróżnorodności na poziomie lokalnym, a nawet regionalnym. Występuje tu szereg rzadkich i chronionych oraz ustępujących gatunków grzybów, roślin i zwierząt. Do szczególnie cennych roślin należą m.in.: buławnik mieczolistny Cephalanthera longifolia, storczyk męski Orchis mascula, kruszczyk rdzawoczerwony Epipactis atrorubens, podkolan biały Platanthera bifolia, podejźrzon księżycowaty Botrychium lunaria, goryczuszka orzęsiona Gentianella ciliata, goryczka krzyżowa Gentiana cruciata, Dawne kamieniołomy są także miejscem występowania rzadkich na Pogórzu Cieszyńskim zbiorowisk roślinnych, jakimi są np. buczyna storczykowa oraz ciepłolubne murawy.

Ze względu na opisywane walory w 2009 roku na stoku Jasieniowej utworzono stanowisko dokumentacyjne.

Trasa spacerowa do Kamieniołomu Jasieniowa

Trasa spacerowa do Kamieniołomu Jasieniowa, prezentującego stanowisko reprezentatywne dla wapieni cieszyńskich – najstarszych i unikalnych litologicznie (węglanowych) osadów fliszowych Karpat Zewnętrznych, których występowanie ograniczone jest jedynie do zachodniej, brzeżnej części Karpat Zewnętrznych.

więcej >>

Panorama z Jasieniowej, fot. www.goleszow.pl, gmina Goleszów